زمانی که معتصم ملعون، حضرت امام هادی (علیه السلام) را به تبعید می ‌برد؛ حضرت امام هادی (علیه السلام) در عید غدیر به نجف اشرف رسیدند و با این زیارت، جدّ بزرگوارشان حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) را زیارت فرمودند:

السَّلامُ عَلَى مُحَمَّدٍ رَسُولِ اللَّهِ خَاتَمِ النَّبِیِّینَ وَ سَیِّدِ الْمُرْسَلِینَ وَ صَفْوَهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ أَمِینِ اللَّهِ عَلَى وَحْیِهِ وَ عَزَائِمِ أَمْرِهِ وَ الْخَاتِمِ لِمَا سَبَقَ وَ الْفَاتِحِ لِمَا اسْتُقْبِلَ وَ الْمُهَیْمِنِ عَلَى ذَلِکَ کُلِّهِ وَ رَحْمَهُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ وَ صَلَوَاتُهُ وَ تَحِیَّاتُهُ السَّلامُ عَلَى أَنْبِیَاءِ اللَّهِ وَ رُسُلِهِ وَ مَلائِکَتِهِ الْمُقَرَّبِینَ وَ عِبَادِهِ الصَّالِحِینَ السَّلامُ عَلَیْکَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ وَ سَیِّدَ الْوَصِیِّینَ وَ وَارِثَ عِلْمِ النَّبِیِّینَ وَ وَلِیَّ رَبِّ الْعَالَمِینَ وَ مَوْلایَ وَ مَوْلَى الْمُؤْمِنِینَ وَ رَحْمَهُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ السَّلامُ عَلَیْکَ یَا مَوْلایَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ یَا أَمِینَ اللَّهِ فِی أَرْضِهِ وَ سَفِیرَهُ فِی خَلْقِهِ وَ حُجَّتَهُ الْبَالِغَهَ عَلَى عِبَادِهِ .
سلام بر محمّد رسول خدا،خاتم پیامبران و سرور رسولا و برگزیده پروردگار جهانیان، امین خدا بر وحى و دستورات قطعى الهى و ختم کننده آنچه گذشته و گشاینده آنچه‏ خواهد آمد و چیره بر همه اینها و رحمت و برکات و درودها و تحیّات خدا بر او باد. سلام‏ بر پیامبران خدا و رسولانش و فرشتگان مقرّب و بندگان شایسته‌‏اش. سلام بر تو اى امیرمؤمنان و سرور جانشینان و وارث دانش پیامبران، ولى پروردگار جهانیان‏ و مولاى من و مولاى مؤمنان و رحمت و برکات خدا بر او باد. سلام بر تو اى مولاى من‏ اى امیر مؤمنان اى امین خدا بر روى زمینش و سفیر او در خلقش و حجّت رسایش بر بندگان.
السَّلامُ عَلَیْکَ یَا دِینَ اللَّهِ الْقَوِیمَ وَ صِرَاطَهُ الْمُسْتَقِیمَ السَّلامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا النَّبَأُ الْعَظِیمُ الَّذِی هُمْ فِیهِ مُخْتَلِفُونَ وَ عَنْهُ یُسْأَلُونَ السَّلامُ عَلَیْکَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ آمَنْتَ بِاللَّهِ وَ هُمْ مُشْرِکُونَ وَ صَدَّقْتَ بِالْحَقِّ وَ هُمْ مُکَذِّبُونَ وَ جَاهَدْتَ [فِی اللَّهِ‏] وَ هُمْ مُحْجِمُونَ [مُجْمِحُونَ‏] وَ عَبَدْتَ اللَّهَ مُخْلِصا لَهُ الدِّینَ صَابِرا مُحْتَسِبا حَتَّى أَتَاکَ الْیَقِینُ أَلا لَعْنَهُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمِینَ السَّلامُ عَلَیْکَ یَا سَیِّدَ الْمُسْلِمِینَ وَ یَعْسُوبَ الْمُؤْمِنِینَ وَ إِمَامَ الْمُتَّقِینَ وَ قَائِدَ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِینَ وَ رَحْمَهُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ أَشْهَدُ أَنَّکَ أَخُو رَسُولِ اللَّهِ وَ وَصِیُّهُ وَ وَارِثُ عِلْمِهِ وَ أَمِینُهُ عَلَى شَرْعِهِ وَ خَلِیفَتُهُ فِی أُمَّتِهِ،
سلام بر تو اى دین معتدل خدا و راه راستش. سلام بر تو اى‏ خبر بزرگى که آنها در آن اختلاف کردند و از آن بازخواست شوند. سلام بر تو اى امیر مؤمنان به خدا ایمان آوردى، درحالى‏‌که همه شرک مى‏‌ورزیدند و حق را تصدیق گفتى وقتى که آنان را تکذیب مى‏‌نمودند و جهاد کردى و آنان از جهاد عقب‏‌نشینى مى‏‌کردند،خدا را عبادت کردى درحالى‏‌که خالص نمودى براى او دین را، صبر کردى و به حساب‏ خدا گذاشتى تا مرگ تو را دررسید، آگاه باشید لعنت خدا بر ستمکاران. سلام بر تو اى آقاى مسلمانان‏ و رئیس دین و پیشواى اهل تقوا و مقتداى سپیدرویان و رحمت و برکات خدا بر تو باد شهادت مى‏‌دهم که تویى برادر رسول خدا، جانشین و وارث علمش و امین او بر قانونش و جانشین او در امّتش،
وَ أَوَّلُ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ صَدَّقَ بِمَا أُنْزِلَ عَلَى نَبِیِّهِ وَ أَشْهَدُ أَنَّهُ قَدْ بَلَّغَ عَنِ اللَّهِ مَا أَنْزَلَهُ فِیکَ فَصَدَعَ بِأَمْرِهِ وَ أَوْجَبَ عَلَى أُمَّتِهِ فَرْضَ طَاعَتِکَ وَ وِلایَتِکَ وَ عَقَدَ عَلَیْهِمُ الْبَیْعَهَ لَکَ وَ جَعَلَکَ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ کَمَا جَعَلَهُ اللَّهُ کَذَلِکَ ثُمَّ أَشْهَدَ اللَّهَ تَعَالَى عَلَیْهِمْ فَقَالَ أَ لَسْتُ قَدْ بَلَّغْتُ فَقَالُوا اللَّهُمَّ بَلَى فَقَالَ اللَّهُمَّ اشْهَدْ وَ کَفَى بِکَ شَهِیدا وَ حَاکِما بَیْنَ الْعِبَادِ فَلَعَنَ اللَّهُ جَاحِدَ وِلایَتِکَ بَعْدَ الْإِقْرَارِ وَ نَاکِثَ عَهْدِکَ بَعْدَ الْمِیثَاقِ وَ أَشْهَدُ أَنَّکَ وَفَیْتَ بِعَهْدِ اللَّهِ تَعَالَى وَ أَنَّ اللَّهَ تَعَالَى مُوفٍ لَکَ بِعَهْدِهِ وَ مَنْ أَوْفَى بِمَا عَاهَدَ عَلَیْهِ اللَّهَ فَسَیُؤْتِیهِ أَجْرا عَظِیما وَ أَشْهَدُ أَنَّکَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ الْحَقُّ الَّذِی نَطَقَ بِوِلایَتِکَ التَّنْزِیلُ وَ أَخَذَ لَکَ الْعَهْدَ عَلَى الْأُمَّهِ بِذَلِکَ الرَّسُولُ وَ أَشْهَدُ أَنَّکَ وَ عَمَّکَ وَ أَخَاکَ الَّذِینَ تَاجَرْتُمُ اللَّهَ بِنُفُوسِکُمْ ،
و اوّل کسى‏‌که به خدا ایمان آورد،و آنچه را بر پیامبرش نازد شده بود تصدیق کرد و شهادت مى‏‌دهم که‏ آن حضرت همه آنچه را خدا درباره تو نازل کرد به مردم رساند و امر خدا را درباره تو با صداى بلند اعلام کرد و بر امّتش حتمى بودن طاعت و ولایتت‏ را واجب نمود و بیعت تو را بر عهدّ آنان نهاد و حضرتت را نسبت به مؤمنان سزاوارتر از خودشان قرار داد چنان‏که‏ خدا خود او را اینچنین قرار داد، سپس پیامبر اسلام، خدا را بر مردم شاهد گرفت و فرمود: آیا من آن نیستم که رساندم. همه گفتند: به خدا آرى. پس فرمود:خدایا گواه باش و تو براى گواهى و حاکمیت بین بندگان بسى. پس خدا لعنت کند منکر ولایتت را بعد از اقرار و شکننده پیمانت را پس از پیمان بستن و شهادت مى‏‌دهم که‏ تو به عهد خداى تعالى وفا کردى و خداى تعالى وفا کننده به عهد خویش براى توست و هرکس به آن پیمانى که با خدا بسته وفا کند، خدا پاداش بزرگى به او خواهد داد و شهادت مى‏‌دهم که تویى امیر مؤمنان آن حقّى که قرآن به‏ ولایتت گویا شد و رسول خدا در این زمینه براى تو از امّتت پیمان گرفت و شهادت مى‏‌دهم که تو و عمو و برادرت کسانى هستید که با خدا با جانهایتان معامله کردید،
فَأَنْزَلَ اللَّهُ فِیکُمْ إِنَّ اللَّهَ اشْتَرَى مِنَ الْمُؤْمِنِینَ أَنْفُسَهُمْ وَ أَمْوَالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّهَ یُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَیَقْتُلُونَ وَ یُقْتَلُونَ وَعْدا عَلَیْهِ حَقّا فِی التَّوْرَیهِ وَ الْإِنْجِیلِ وَ الْقُرْآنِ وَ مَنْ أَوْفَى بِعَهْدِهِ مِنَ اللَّهِ فَاسْتَبْشِرُوا بِبَیْعِکُمُ الَّذِی بَایَعْتُمْ بِهِ وَ ذَلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ التَّائِبُونَ الْعَابِدُونَ الْحَامِدُونَ السَّائِحُونَ الرَّاکِعُونَ السَّاجِدُونَ الْآمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّاهُونَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ الْحَافِظُونَ لِحُدُودِ اللَّهِ وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنِینَ أَشْهَدُ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ أَنَّ الشَّاکَّ فِیکَ مَا آمَنَ بِالرَّسُولِ الْأَمِینِ وَ أَنَّ الْعَادِلَ بِکَ غَیْرَکَ عَانِدٌ [عَادِلٌ‏] عَنِ الدِّینِ الْقَوِیمِ الَّذِی ارْتَضَاهُ لَنَا رَبُّ الْعَالَمِینَ وَ أَکْمَلَهُ بِوِلایَتِکَ یَوْمَ الْغَدِیرِ وَ أَشْهَدُ أَنَّکَ الْمَعْنِیُّ بِقَوْلِ الْعَزِیزِ الرَّحِیمِ وَ أَنَّ هَذَا صِرَاطِی مُسْتَقِیما فَاتَّبِعُوهُ وَ لا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِکُمْ عَنْ سَبِیلِهِ ضَلَّ وَ اللَّهِ وَ أَضَلَّ مَنِ اتَّبَعَ سِوَاکَ وَ عَنَدَ عَنِ الْحَقِّ مَنْ عَادَاکَ.
پس خدا این آیه را در حق شما نازل کرد: به درستى که خدا از مؤمنان خرید جانها و اموالشان را، که در عوض بهشت براى آنان باشد و در راه خدا پیکار مى‏‌کنند، پس مى‏‌کشند و کشته مى‏‌شوند، وعده‌‏اى است بر او، محقق شده در تورات و انجیل و قرآن، و کیست که‏ به عهد خود وفادارتر از خدا باشد، پس شادى کنید به معامله‏‌اى که انجام دادید و این است آن رستگارى بزرگ آنانند توبه‏‌کنندگان، عبادت‏‌کنندگان، روزه‏‌گیران، رکوع‌‏کنندگان، سجودکنندگان، امرکنندگان‏ به معروف، نهى‏‌کنندگان از منکر، و نگهبانان حدود خدا، و به مؤمنان بشارت ده، شهادت‏ مى‏‌دهم اى امیر مؤمنان، که شک کننده درباره تو به رسول امین ایمان نیآورده و اینکه روى گرداننده از ولایت‏ تو به ولایت غیر، معاندانه روى گردان از دین است، دین میانه‏‌اى که پروردگار جهانیان براى ما پسندیده و آن را روز غدیر به ولایت تو کامل نموده است، و گواهى مى‏‌دهم که در این گفته خداى عزیز رحیم، مقصود تویى: به حقیقت این است راه راست من، از آن پیروى‏ کنید و راههاى دیگر را پیروى ننمایید که شما را از راه او پراکنده کند، به خدا سوگند گمراه شد و گمراه کرد کسى‏‌که از غیر تو پیروى نمود و کسى‏‌که تو را دشمن داشت، ستیزه‏‌ورزان از حق روى گرداند.
اللَّهُمَّ سَمِعْنَا لِأَمْرِکَ وَ أَطَعْنَا وَ اتَّبَعْنَا صِرَاطَکَ الْمُسْتَقِیمَ فَاهْدِنَا رَبَّنَا وَ لا تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنَا إِلَى طَاعَتِکَ وَ اجْعَلْنَا مِنَ الشَّاکِرِینَ لِأَنْعُمِکَ وَ أَشْهَدُ أَنَّکَ لَمْ تَزَلْ لِلْهَوَى مُخَالِفا وَ لِلتُّقَى مُحَالِفا وَ عَلَى کَظْمِ الْغَیْظِ قَادِرا وَ عَنِ النَّاسِ عَافِیا غَافِرا وَ إِذَا عُصِیَ اللَّهُ سَاخِطا وَ إِذَا أُطِیعَ اللَّهُ رَاضِیا وَ بِمَا عَهِدَ إِلَیْکَ عَامِلا رَاعِیا لِمَا اسْتُحْفِظْتَ حَافِظا لِمَا اسْتُودِعْتَ مُبَلِّغا مَا حُمِّلْتَ مُنْتَظِرا مَا وُعِدْتَ وَ أَشْهَدُ أَنَّکَ مَا اتَّقَیْتَ ضَارِعا وَ لا أَمْسَکْتَ عَنْ حَقِّکَ جَازِعا وَ لا أَحْجَمْتَ عَنْ مُجَاهَدَهِ غَاصِبِیکَ [عَاصِیکَ‏] نَاکِلا وَ لا أَظْهَرْتَ الرِّضَى بِخِلافِ مَا یُرْضِی اللَّهَ مُدَاهِنا وَ لا وَهَنْتَ لِمَا أَصَابَکَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ ،
خدایا امرت را شنیدیم و اطاعت کردیم و راه راست تو را پیروى نمودیم‏ پروردگارا ما را هدایت کن و بعد از اینکه ما را به طاعتت هدایت کردى دلهایمان را منحرف مساز و ما را از سپاسگذاران نعمتهایت‏ قرار ده و شهادت مى‏‌دهم که تو پیوسته با هواى نفس مخالف و با پرهیزگارى هم‏پیمان و به فرو خوردن خشم توانا و گذشت کننده از مردم و آمرزنده آنان بودى و زمانى که خدا معصیت مى‏‌شود خشمناک و هنگامى‌‏که اطاعت مى‏‌شود خشنودى.‏ به آنچه خدا با تو پیمان بسته بود عامل بودى و آنچه نگهدارى‏‌اش از تو خواسته شده بود رعایت نمودى و آنچه به تو سپرده شده بود حفظ کردى و آنچه از حق بر عهده‌‏ات نهاده شده بود رساندى و آنچه را به آن وعده داده شدى به انتظار نشستى و شهادت مى‏‌دهم که از روى زبونى(ناتوانی) محافظه‏‌کارى نکردى و در اثر بى‏‌تابى و عجز از گرفتن حقت باز نایستادى و به خاطر ترس و وحشت از پیکار با غصبان ولایتت، قدم به عقب نگذاشتى و به علّت سستى بر خلاف آنچه خدا را خشنود مى‏‌کند اظهار خشنودى ننموده و براى آنچه در راه خدا به تو دررسیده سست نشدى،
وَ لا ضَعُفْتَ وَ لا اسْتَکَنْتَ عَنْ طَلَبِ حَقِّکَ مُرَاقِبا مَعَاذَ اللَّهِ أَنْ تَکُونَ کَذَلِکَ بَلْ إِذْ ظُلِمْتَ احْتَسَبْتَ رَبَّکَ وَ فَوَّضْتَ إِلَیْهِ أَمْرَکَ وَ ذَکَّرْتَهُمْ فَمَا ادَّکَرُوا وَ وَعَظْتَهُمْ فَمَا اتَّعَظُوا وَ خَوَّفْتَهُمُ اللَّهَ فَمَا تَخَوَّفُوا وَ أَشْهَدُ أَنَّکَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ جَاهَدْتَ فِی اللَّهِ حَقَّ جِهَادِهِ حَتَّى دَعَاکَ اللَّهُ إِلَى جِوَارِهِ وَ قَبَضَکَ إِلَیْهِ بِاخْتِیَارِهِ وَ أَلْزَمَ أَعْدَاءَکَ الْحُجَّهَ بِقَتْلِهِمْ إِیَّاکَ لِتَکُونَ الْحُجَّهُ لَکَ عَلَیْهِمْ مَعَ مَا لَکَ مِنَ الْحُجَجِ الْبَالِغَهِ عَلَى جَمِیعِ خَلْقِهِ السَّلامُ عَلَیْکَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ عَبَدْتَ اللَّهَ مُخْلِصا وَ جَاهَدْتَ فِی اللَّهِ صَابِرا وَ جُدْتَ بِنَفْسِکَ مُحْتَسِبا وَ عَمِلْتَ بِکِتَابِهِ وَ اتَّبَعْتَ سُنَّهَ نَبِیِّهِ وَ أَقَمْتَ الصَّلاهَ وَ آتَیْتَ الزَّکَاهَ وَ أَمَرْتَ بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَیْتَ عَنِ الْمُنْکَرِ مَا اسْتَطَعْتَ مُبْتَغِیا مَا عِنْدَ اللَّهِ رَاغِبا فِیمَا وَعَدَ اللَّهُ لا تَحْفِلُ بِالنَّوَائِبِ وَ لا تَهِنُ عِنْدَ الشَّدَائِدِ،
و به خاطر ترس و زبونى از خواستن حقّت ناتوان و درمانده نگشتى، پناه به خدا از اینکه چنین باشى، بلکه زمانى‏‌که مورد ستم واقع شدى، به حساب پروردگارت گذاشتى و کارت را به او واگذار کردى و ستمکاران را پند دادى ولى نپذیرفتند و اندرز دادى ولى‏ قبول نکردند و آنان را از خدا ترساندى ولى نترسیدند و شهادت مى‏‌دهم که تو اى امیر مؤمنان در راه خدا به حق‏ جهاد کردى تا اینکه خدا تو را بجوارش فرا خواند و به اختیارش تو را به جانب خود قبض روح کرد و حجّتت را بر دشمنانت ختم کرد با به قتل رساندن تو، تا حجّت به سود تو باشد و زیان همراه با آنچه براى تو بود از حجّتهاى رسا بر همه‏ خلق. سلام بر تو اى امیر مؤمنان، خدا را خالصانه عبادت کردى و صابرانه در راه‏ خدا جهاد نمودى و به حساب خدا جانبازى کردى و به کتابش عمل نمودى و روش پیامبرش را پیروى کردى و نماز را بپا داشتى و زکات را پرداختى و به معروف امر کردى و تا توانستى از منکر نهى نمودى.‏ طالب بودى آنچه را نزد خداست، راغب بودى در آنچه خدا وعده داد، کاسه صبرت از پیش آمدها لبریز نشد،و هنگام سختیها سست‏ نگشتى،
وَ لا تَحْجِمُ عَنْ مُحَارِبٍ أَفِکَ مَنْ نَسَبَ غَیْرَ ذَلِکَ إِلَیْکَ وَ افْتَرَى بَاطِلا عَلَیْکَ وَ أَوْلَى لِمَنْ عَنَدَ عَنْکَ لَقَدْ جَاهَدْتَ فِی اللَّهِ حَقَّ الْجِهَادِ وَ صَبَرْتَ عَلَى الْأَذَى صَبْرَ احْتِسَابٍ وَ أَنْتَ أَوَّلُ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ صَلَّى لَهُ وَ جَاهَدَ وَ أَبْدَى صَفْحَتَهُ فِی دَارِ الشِّرْکِ وَ الْأَرْضُ مَشْحُونَهٌ ضَلالَهً وَ الشَّیْطَانُ یُعْبَدُ جَهْرَهً وَ أَنْتَ الْقَائِلُ لا تَزِیدُنِی کَثْرَهُ النَّاسِ حَوْلِی عِزَّهً وَ لا تَفَرُّقُهُمْ عَنِّی وَحْشَهً وَ لَوْ أَسْلَمَنِی النَّاسُ جَمِیعا لَمْ أَکُنْ مُتَضَرِّعا اعْتَصَمْتَ بِاللَّهِ فَعَزَزْتَ وَ آثَرْتَ الْآخِرَهَ عَلَى الْأُولَى فَزَهِدْتَ وَ أَیَّدَکَ اللَّهُ وَ هَدَاکَ وَ أَخْلَصَکَ وَ اجْتَبَاکَ فَمَا تَنَاقَضَتْ أَفْعَالُکَ وَ لا اخْتَلَفَتْ أَقْوَالُکَ وَ لا تَقَلَّبَتْ أَحْوَالُکَ وَ لا ادَّعَیْتَ وَ لا افْتَرَیْتَ عَلَى اللَّهِ کَذِبا وَ لا شَرِهْتَ إِلَى الْحُطَامِ وَ لا دَنَّسَکَ الْآثَامُ وَ لَمْ تَزَلْ عَلَى بَیِّنَهٍ مِنْ رَبِّکَ وَ یَقِینٍ مِنْ أَمْرِکَ تَهْدِی إِلَى الْحَقِّ وَ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ أَشْهَدُ شَهَادَهَ حَقٍّ،
از مقابل هیچ جنگجویى بازنگشتى، آنکه غیر این امور را به تو نسبت داد تهمت زد و به باطل دروغ‏ بر تو بست و مرگ بر کسى‏‌که با اصرار بر مخالفت با تو از تو روى گرداند، به راستى در راه خدا به حق جهاد کردى و بر آزار مردم به‏ نیکى صبر کردى صبرى به حساب خدا، تویى اوّل کسى‏‌که به خدا ایمان آوردى و براى او نماز خواندى و جهاد کردى و خود را در خانه شرک براى حق آشکار نمودى، در حالى‏‌که زمین انباشته به گمراهى بود و شیطان آشکارا عبادت مى‏‌شد و تویى‏ گوینده این سخن: کثرت مردم در پیرامونم عزّتى به من نیفزاید و پراکنده‏‌شدنشان ترسى به من اضافه نکند، اگر همه مردم از من دست بردارند، نالان نشو. پناهنده به خدا شدى و عزّت یافتى، آخرت را بر دنیا برگزیدى‏ و پارسا گشتى، خدا تأییدت نمود و راهنمایى فرمود و در گردونه خلوص قرار داد و تو را برگزید، کردارهایت ضد و نقیض‏ نشد، گفتارهایت اختلاف نیافت، حالاتت زیرورو نگشت، ادعاى بیهوده نکردى،و بر خدا دروغ نبستى،و به متاع اندک دنیا طمع نورزیدى، گناهان تو را آلوده نساخت، همواره امورت بر پایه برهانى‏ از سوى پروردگارت بود، در کارت بر یقین بودى، به سوى حق و راه مستقیم هدایت مى‏‌نمودى، شهادت مى‏‌دهم‏ شهادت حق،
وَ أُقْسِمُ بِاللَّهِ قَسَمَ صِدْقٍ أَنَّ مُحَمَّدا وَ آلَهُ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِمْ سَادَاتُ الْخَلْقِ وَ أَنَّکَ مَوْلایَ وَ مَوْلَى الْمُؤْمِنِینَ وَ أَنَّکَ عَبْدُ اللَّهِ وَ وَلِیُّهُ وَ أَخُو الرَّسُولِ وَ وَصِیُّهُ وَ وَارِثُهُ وَ أَنَّهُ الْقَائِلُ لَکَ وَ الَّذِی بَعَثَنِی بِالْحَقِّ مَا آمَنَ بِی مَنْ کَفَرَ بِکَ وَ لا أَقَرَّ بِاللَّهِ مَنْ جَحَدَکَ وَ قَدْ ضَلَّ مَنْ صَدَّ عَنْکَ وَ لَمْ یَهْتَدِ إِلَى اللَّهِ وَ لا إِلَیَّ مَنْ لا یَهْتَدِی بِکَ وَ هُوَ قَوْلُ رَبِّی عَزَّ وَ جَلَّ وَ إِنِّی لَغَفَّارٌ لِمَنْ تَابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ صَالِحا ثُمَّ اهْتَدَى إِلَى وِلایَتِکَ مَوْلایَ فَضْلُکَ لا یَخْفَى وَ نُورُکَ لا یُطْفَأُ [لا یُطْفَى‏] وَ أَنَّ مَنْ جَحَدَکَ الظَّلُومُ الْأَشْقَى مَوْلایَ أَنْتَ الْحُجَّهُ عَلَى الْعِبَادِ وَ الْهَادِی إِلَى الرَّشَادِ وَ الْعُدَّهُ لِلْمَعَادِ مَوْلایَ لَقَدْ رَفَعَ اللَّهُ فِی الْأُولَى مَنْزِلَتَکَ وَ أَعْلَى فِی الْآخِرَهِ دَرَجَتَکَ وَ بَصَّرَکَ مَا عَمِیَ عَلَى مَنْ خَالَفَکَ وَ حَالَ بَیْنَکَ وَ بَیْنَ مَوَاهِبِ اللَّهِ لَکَ،
و سوگند مى‏‌خورم سوگند صدق، که محمّد و خاندانش(درود خدا بر آنان باد) سروران خلقند و اینکه تو مولاى من و مولاى همه مؤمنانى، تو بنده خدا و ولىّ او و برادر جانشین و وارث او هستى و او گوینده این سخن به حضرت توست:سوگند به کسى‏‌که مرا به حق برانگیخت‏ به من ایمان نیاورد آن‏که به تو کافر شد و به خدا اقرار ننمود آن‏که به انکار تو برخاست، گمراه شد کسى‏‌که مردم را از تو بازداشت و به سوى خدا و به جانب من راه نیافت و این گفتار پروردگار عزّ و جلّ من است: من آمرزنده‌‏ام آن کس را که توبه کرد و ایمان آورد و عمل شایسته انجام داد،سپس به سوى ولایت تو راه یابد. مولاى من فضل تو مخفى نمى‌‏ماند و نورت خاموش نگردد و آن‏که تو را انکار کند ستمکار و بدبخت است، مولاى من تو حجّت بر بندگانى‏ و راهنماى به سوى راه راستى و ذخیره روز معادى، مولاى من خدا مقامت را در دنیا بلند کرد، و درجه‌‏ات را در آخرت والا گردانید و بینایت نمود به آنچه بر کسى‏‌که با تو مخالفت کرد پوشیده ماند و بین تو و موهبتهاى‏ خدا حجاب شد،
فَلَعَنَ اللَّهُ مُسْتَحِلِّی الْحُرْمَهِ مِنْکَ وَ ذَائِدِی الْحَقِّ عَنْکَ وَ أَشْهَدُ أَنَّهُمُ الْأَخْسَرُونَ الَّذِینَ تَلْفَحُ وُجُوهَهُمُ النَّارُ وَ هُمْ فِیهَا کَالِحُونَ وَ أَشْهَدُ أَنَّکَ مَا أَقْدَمْتَ وَ لا أَحْجَمْتَ وَ لا نَطَقْتَ وَ لا أَمْسَکْتَ إِلا بِأَمْرٍ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ قُلْتَ وَ الَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ لَقَدْ نَظَرَ إِلَیَّ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ أَضْرِبُ بِالسَّیْفِ قُدْما فَقَالَ یَا عَلِیُّ أَنْتَ مِنِّی بِمَنْزِلَهِ هَارُونَ مِنْ مُوسَى إِلا أَنَّهُ لا نَبِیَّ بَعْدِی وَ أُعْلِمُکَ أَنَّ مَوْتَکَ وَ حَیَاتَکَ مَعِی وَ عَلَى سُنَّتِی فَوَ اللَّهِ مَا کَذِبْتُ وَ لا کُذِبْتُ وَ لا ضَلَلْتُ وَ لا ضُلَّ بِی وَ لا نَسِیتُ مَا عَهِدَ إِلَیَّ رَبِّی وَ إِنِّی لَعَلَى بَیِّنَهٍ مِنْ رَبِّی بَیَّنَهَا لِنَبِیِّهِ وَ بَیَّنَهَا النَّبِیُّ لِی وَ إِنِّی لَعَلَى الطَّرِیقِ الْوَاضِحِ أَلْفِظُهُ لَفْظا صَدَقْتَ وَ اللَّهِ وَ قُلْتَ الْحَقَّ فَلَعَنَ اللَّهُ مَنْ سَاوَاکَ بِمَنْ نَاوَاکَ وَ اللَّهُ جَلَّ اسْمُهُ یَقُولُ :
لعنت خدا بر حلال شمارندگان حرمتت و دفع‌‏کنندگان حقّت، و شهادت مى‏‌دهم که آنان از زیانکارترین مردمى هستند که آتش چهره آنان را مى‌‏سوزاند، و در میان دوزخ زشت و عبوس هستند، و شهادت مى‌‏دهم که اقدام نکردى، و قدم به عقب نگذاشتى، و سخن نگفتى و باز نایستادى مگر به فرمان خدا و رسولش. خود فرمودى: سوگند به آن‏که جانم در دست اوست، رسول خدا(درود خدا بر او و خاندانش باد) به من نظر کرد، درحالى‏‌که پیش‏قدمانه شمشیر مى‏‌زدم، ایشان به من فرمود: اى على تو نسبت به من به منزله هارونى نسبت به موسى، جز اینکه‏ بعد از من پیغمبرى نیست و من تو را خبر مى‏‌دهم که مرگ و زندگى تو با من و براساس راه و رسم من است، به خدا سوگند دروغ‏ نگفتم، و به من دروغ گفته نشد، و گمراه نشدم و کسى به وسیله من گمراه نشده، و آنچه را پروردگارم با من عهد کرده فراموش نکردم، من‏ بر برهانى از سوى پروردگارم هستم که براى پیامبرش بیان نموده و پیامبر نیز براى من بیان داشته است و من به راستى بر راه روشن هستم که آن‏ را صریح مى‏‌گویم با صراحت تمام، اى امیر مؤمنان به خدا سوگند راست گفتى، و حق گفتى. پس خدا لعنت کند کسى را که تو را با آن‏که با تو دشمنى کرد برابر قرار داد، درحالى‏که خدا مى‏‌فرماید:
(هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَ الَّذِینَ لا یَعْلَمُونَ فَلَعَنَ اللَّهُ مَنْ عَدَلَ بِکَ مَنْ فَرَضَ اللَّهُ عَلَیْهِ وِلایَتَکَ وَ أَنْتَ وَلِیُّ اللَّهِ وَ أَخُو رَسُولِهِ وَ الذَّابُّ عَنْ دِینِهِ وَ الَّذِی نَطَقَ الْقُرْآنُ بِتَفْضِیلِهِ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى وَ فَضَّلَ اللَّهُ الْمُجَاهِدِینَ عَلَى الْقَاعِدِینَ أَجْرا عَظِیما دَرَجَاتٍ مِنْهُ وَ مَغْفِرَهً وَ رَحْمَهً وَ کَانَ اللَّهُ غَفُورا رَحِیما) وَ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى :(أَجَعَلْتُمْ سِقَایَهَ الْحَاجِّ وَ عِمَارَهَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ کَمَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ وَ جَاهَدَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ لا یَسْتَوُونَ عِنْدَ اللَّهِ وَ اللَّهُ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمِینَ .
آیا کسانى که مى‏‌دانند،با کسانى که نمى‏‌دانند برابرند؟ پس خدا لعنت کند کسى را که مساوى تو قرار داد، آن کس را که خدا ولایتت را بر او واجب کرد، و حال اینکه تو ولىّ خدایى و برادر رسول خدایى‏ و دفاع کننده از دین خدایى، و کسى هستى که قرآن به برترى‌‏اش گویاست، خداى تعالى فرمود: خدا جهادکنندگان را بر نشستگان برترى داد به اجرى بزرگ، درجات و مغفرت و رحمت از جانب او براى جهادگنندگان است، و خدا همواره آمرزنده و مهربان است و خداى تعالى فرمود: آیا آب‏دهى به حاجیان و آباد دادن در مسجد الحرام را قرار داده‏‌اید همانند آن کس که به خدا و روز جزا ایمان آورده، و در راه خدا جهاد کرده است؟ هرگز پیش خدا برابر نیستند،خدا گروه ستمکاران را هدایت نمى‏کند.
الَّذِینَ آمَنُوا وَ هَاجَرُوا وَ جَاهَدُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ أَعْظَمُ دَرَجَهً عِنْدَ اللَّهِ وَ أُولَئِکَ هُمُ الْفَائِزُونَ یُبَشِّرُهُمْ رَبُّهُمْ بِرَحْمَهٍ مِنْهُ وَ رِضْوَانٍ وَ جَنَّاتٍ لَهُمْ فِیهَا نَعِیمٌ مُقِیمٌ خَالِدِینَ فِیهَا أَبَدا إِنَّ اللَّهَ عِنْدَهُ أَجْرٌ عَظِیمٌ )أَشْهَدُ أَنَّکَ الْمَخْصُوصُ بِمِدْحَهِ اللَّهِ الْمُخْلِصُ لِطَاعَهِ اللَّهِ لَمْ تَبْغِ بِالْهُدَى بَدَلا وَ لَمْ تُشْرِکْ بِعِبَادَهِ رَبِّکَ أَحَدا وَ أَنَّ اللَّهَ تَعَالَى اسْتَجَابَ لِنَبِیِّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ فِیکَ دَعْوَتَهُ ثُمَّ أَمَرَهُ بِإِظْهَارِ مَا أَوْلاکَ لِأُمَّتِهِ إِعْلاءً لِشَأْنِکَ وَ إِعْلانا لِبُرْهَانِکَ وَ دَحْضا لِلْأَبَاطِیلِ وَ قَطْعا لِلْمَعَاذِیرِ فَلَمَّا أَشْفَقَ مِنْ فِتْنَهِ الْفَاسِقِینَ وَ اتَّقَى فِیکَ الْمُنَافِقِینَ أَوْحَى إِلَیْهِ رَبُّ الْعَالَمِینَ :
آنان‏که ایمان آورده‌‏اند و هجرت کردند، و در راه خدا با اموال و جانهایشان‏ جهاد کردند، از جهت مقام به نزد خدا برترند، و ایشان رستگارانند، نویدشان مى‏‌دهد پروردگارشان‏ به رحمتى از جانب خود و خشنودى، و بهشتهایى که در آنها نعمت پایدار براى آنان باشد. در آن بهشتها جاودانند، به راستى که‏ نزد خدا پاداشى بزرگ است. شهادت مى‌‏دهم که تو به ستایش خدا مخصوص گشته‏‌اى، و مخلص در طاعت خدایى، براى‏ هدایت جایگزینى نجستى، و در بندگى پروردگارت احدى را شریک نساختى، خداى تعالى دعاى پیامبرش(درود خدا بر او و خاندانش) را در حق تو اجابت کرد،سپس اظهار آنچه تو را سزاوار حکومت بر ملّتش کرده بود به او فرمان داد، براى بالا بردن شأنت، و علنى ساختن برهانت، و دفع باطلها، و بریدن بهانه‏‌ها، پس زمانى که از آشوب اهل فسق بیمانک شد، و درباره تو در برابر منافقان محافظکارى کرد، پروردگار جهانیان به او وحى کرد:
( یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَ اللَّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ ) فَوَضَعَ عَلَى نَفْسِهِ أَوْزَارَ الْمَسِیرِ وَ نَهَضَ فِی رَمْضَاءِ الْهَجِیرِ فَخَطَبَ وَ أَسْمَعَ وَ نَادَى فَأَبْلَغَ ثُمَّ سَأَلَهُمْ أَجْمَعَ فَقَالَ هَلْ بَلَّغْتُ فَقَالُوا اللَّهُمَّ بَلَى فَقَالَ اللَّهُمَّ اشْهَدْ ثُمَّ قَالَ أَ لَسْتُ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ فَقَالُوا بَلَى فَأَخَذَ بِیَدِکَ وَ قَالَ :«مَنْ کُنْتُ مَوْلاهُ فَهَذَا عَلِیٌّ مَوْلاهُ اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ وَ انْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ وَ اخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ». فَمَا آمَنَ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ فِیکَ عَلَى نَبِیِّهِ إِلا قَلِیلٌ وَ لا زَادَ أَکْثَرَهُمْ غَیْرَ تَخْسِیرٍ وَ لَقَدْ أَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَى فِیکَ مِنْ قَبْلُ وَ هُمْ کَارِهُونَ:
اى رسول! آنچه از پروردگارت به تو نازل شده به مردم برسان، اگر انجام ندهى پیام خدا را نرسانده‌‏اى، خدا تو را از مردم حفظ مى‏‌کند پس او بارهاى سنگین سفر را بر دوش جان نهاد، و در حرارت شدید نیمه روز برخاست، سخنرانى کرد و شنواند، و فریاد زد، پس پیام حق را رساند، سپس از همه آنها پرسید: آیا رساندم؟ گفتند: به خدا قسم آرى. فرمود: خدایا شاهد باش. سپس به مردم خطاب کرد: آیا من آن نیستم که به مؤمنان از خود آنان سزاوارترم؟ گفتند: آرى، پس دست‏ تو را گرفت، و فرمود: هرکه را که من مولاى اویم، پس این على مولاى اوست، خدایا دوست بدار هرکه او را دوست دارد، و دشمن بدار هرکه او را دشمن دارد، و یارى کن کسى را که یارى‌‏اش کند، و خوار کن هرکه خوارش سازد. پس به آنچه خدا درباره تو بر پیامبرش نازل کرد، ایمان نیاورد جز عده‌‏اى اندک، و اکثرشان را نیفزود جز زیانکارى، پیش از آن نیز خدا در حق تو این آیه را ناز کرد درحالى‌‏که آنان دوست‏ نداشتند:
( یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا مَنْ یَرْتَدَّ مِنْکُمْ عَنْ دِینِهِ فَسَوْفَ یَأْتِی اللَّهُ بِقَوْمٍ یُحِبُّهُمْ وَ یُحِبُّونَهُ أَذِلَّهٍ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ أَعِزَّهٍ عَلَى الْکَافِرِینَ یُجَاهِدُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ لا یَخَافُونَ لَوْمَهَ لائِمٍ ذَلِکَ فَضْلُ اللَّهِ یُؤْتِیهِ مَنْ یَشَاءُ وَ اللَّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ إِنَّمَا وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِینَ آمَنُوا الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلاهَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکَاهَ وَ هُمْ رَاکِعُونَ وَ مَنْ یَتَوَلَّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ الَّذِینَ آمَنُوا فَإِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْغَالِبُونَ رَبَّنَا آمَنَّا بِمَا أَنْزَلْتَ وَ اتَّبَعْنَا الرَّسُولَ فَاکْتُبْنَا مَعَ الشَّاهِدِینَ رَبَّنَا لا تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنَا وَ هَبْ لَنَا مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَهً إِنَّکَ أَنْتَ الْوَهَّابُ). اللَّهُمَّ إِنَّا نَعْلَمُ أَنَّ هَذَا هُوَ الْحَقُّ مِنْ عِنْدِکَ فَالْعَنْ مَنْ عَارَضَهُ وَ اسْتَکْبَرَ وَ کَذَّبَ بِهِ وَ کَفَرَ وَ سَیَعْلَمُ الَّذِینَ ظَلَمُوا أَیَّ مُنْقَلَبٍ یَنْقَلِبُونَ.
اى کسانى که ایمان آورده‌‏اید، هرکه از شما از دینش برگردد، خدا به زودى قومى را بیاورد، که آنها را دوست دارد، و آنها هم خدا را دوست دارند، بر مؤمنان نرمند، و بر کافران سخت، در راه خدا جهاد کنند، از سرزنش سرزنش‌‏کنندگان نمى‌‏ترسند، این است فضل خدا، به هر که بخواهد عنایت مى‏‌کند، خدا گسترنده و دانا است. جز این نیست که شما ولىّ خدا و رسول او و همه آنانى هستند که ایمان آورند، و آنانى که نماز را بر پا مى‌‏دارند و زکات مى‏‌دهند، درحالى‏‌که رکوع کننده‌‏اند، و هرکه با خدا و رسولش و کسانى‌‏که ایمان آوردند دوستى کند، پس حزب خدا حزب‏ پیروز است. پروردگارا به آنچه نازل کردى ایمان آوردیم، و از پیامبر پیروى نمودیم، پس ما را با گواهان بنویس. پروردگارا دلهاى ما را پس از آنکه هدایتمان کردى منحرف مساز، و به ما از نزد خود رحمتى ببخش، که تو بسیار بخشنده‌‏اى‏ خدایا ما مى‌‏دانیم که این گفتار از نزد تو حق است، پس لعنت کن کسى را که با آن معارضه کرد، و به آن کبر ورزید، و آن را تکذیب کرد، و کافر شد، و زود است بدانند کسانى که ستم کردند،به چه بازگشتگاهى برگردند.
السَّلامُ عَلَیْکَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ وَ سَیِّدَ الْوَصِیِّینَ وَ أَوَّلَ الْعَابِدِینَ وَ أَزْهَدَ الزَّاهِدِینَ وَ رَحْمَهُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ وَ صَلَوَاتُهُ وَ تَحِیَّاتُهُ أَنْتَ مُطْعِمُ الطَّعَامِ عَلَى حُبِّهِ مِسْکِینا وَ یَتِیما وَ أَسِیرا لِوَجْهِ اللَّهِ لا تُرِیدُ مِنْهُمْ جَزَاءً وَ لا شُکُورا وَ فِیکَ أَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَى:( وَ یُؤْثِرُونَ عَلَى أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ کَانَ بِهِمْ خَصَاصَهٌ وَ مَنْ یُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولَئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ) وَ أَنْتَ الْکَاظِمُ لِلْغَیْظِ وَ الْعَافِی عَنِ النَّاسِ وَ اللَّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ وَ أَنْتَ الصَّابِرُ فِی الْبَأْسَاءِ وَ الضَّرَّاءِ وَ حِینَ الْبَأْسِ وَ أَنْتَ الْقَاسِمُ بِالسَّوِیَّهِ وَ الْعَادِلُ فِی الرَّعِیَّهِ وَ الْعَالِمُ بِحُدُودِ اللَّهِ مِنْ جَمِیعِ الْبَرِیَّهِ وَ اللَّهُ تَعَالَى أَخْبَرَ عَمَّا أَوْلاکَ مِنْ فَضْلِهِ بِقَوْلِهِ:
سلام بر تو اى امیر مؤمنان و سروز جانشینان،و رأس عبادت‏‌کنندگان، و پارساترین پارسایان، و رحمت خدا و برکات و درودها و تحیّاتش بر تو باد، تویى خوراننده طعام در حال دوست داشتن آن، به درمانده و یتیم و اسیر تنها به خاطر خشنودى خدا، که از آنها پاداش و سپاسى نمى‏‌خواستى، و خداى تعالى در حق تو چنین گفت: دیگران را بر خود ترجیح مى‏‌دهند، گرچه خود تهیدست باشند، هرکه از بخل وجودش محفوظ ماند پس آنانند از رستگاران، تویى فروبرنده خشم، و گذشت‏‌کننده از مردم، و خدا نیکوکاران را دوست دارد،تویى صبرکننده‏ در تنگدستى و پریشان‏ حالى و به هنگام جنگ،تویى بخش کننده به برابرى، و دادگر در میان‏ ملّت، و آگاه به مقرّرات خدا، از میان همه انسانها، خداى تعالى خبر داد از آنچه سزاوار کرده تو را از فضلش به گفته‏ اش:
( أَ فَمَنْ کَانَ مُؤْمِنا کَمَنْ کَانَ فَاسِقا لا یَسْتَوُونَ أَمَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَلَهُمْ جَنَّاتُ الْمَأْوَى نُزُلا بِمَا کَانُوا یَعْمَلُونَ )وَ أَنْتَ الْمَخْصُوصُ بِعِلْمِ التَّنْزِیلِ وَ حُکْمِ التَّأْوِیلِ وَ نَصِّ الرَّسُولِ وَ لَکَ الْمَوَاقِفُ الْمَشْهُودَهُ وَ الْمَقَامَاتُ الْمَشْهُورَهُ وَ الْأَیَّامُ الْمَذْکُورَهُ یَوْمَ بَدْرٍ وَ یَوْمَ الْأَحْزَابِ إِذْ زَاغَتِ الْأَبْصَارُ وَ بَلَغَتِ الْقُلُوبُ الْحَنَاجِرَ وَ تَظُنُّونَ بِاللَّهِ الظُّنُونَا هُنَالِکَ ابْتُلِیَ الْمُؤْمِنُونَ وَ زُلْزِلُوا زِلْزَالا شَدِیدا وَ إِذْ یَقُولُ الْمُنَافِقُونَ وَ الَّذِینَ فِی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ مَا وَعَدَنَا اللَّهُ وَ رَسُولُهُ إِلا غُرُورا.
آیا کسى‏‌که مؤمن است همانند کسى است که فاسق است؟ هرگز برابر نیستند. امّا کسانى که‏ ایمان آورده ‏اند، و کار شایسته کردند، براى آنها بهشت هاى خویش جایگاه جهت پذیرایى به پاداش آنچه انجام دادند، و تویى‏ اختصاص یافته به علم قرآن، و حکم تأویل، و صریح گفتار پیامبر، و توراست موقعیتهاى گواهى شده، و مقامات مشهور، و روزهاى یاد شده، روز بدر، و روز احزاب‏ آن زمان که چشمها منحرف، و جانها به گلوها رسید، و به خدا گمان مى‏ بردید، گمانهاى گوناگون، در آنجا اهل ایمان آزمایش شدند، و دچار تزلزل روحى گشتند تزلزل سخت. آن هنگام اهل نفاق و آنان‏که در دلهایشان بیمارى‏ بود گفتند: خدا و رسولش جز فریب به ما وعده ندادند.
وَ إِذْ قَالَتْ طَائِفَهٌ مِنْهُمْ یَا أَهْلَ یَثْرِبَ لا مُقَامَ لَکُمْ فَارْجِعُوا وَ یَسْتَأْذِنُ فَرِیقٌ مِنْهُمُ النَّبِیَّ یَقُولُونَ إِنَّ بُیُوتَنَا عَوْرَهٌ وَ مَا هِیَ بِعَوْرَهٍ إِنْ یُرِیدُونَ إِلا فِرَارا وَ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى وَ لَمَّا رَأَى الْمُؤْمِنُونَ الْأَحْزَابَ قَالُوا هَذَا مَا وَعَدَنَا اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ صَدَقَ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ مَا زَادَهُمْ إِلا إِیمَانا وَ تَسْلِیما فَقَتَلْتَ عَمْرَهُمْ وَ هَزَمْتَ جَمْعَهُمْ وَ رَدَّ اللَّهُ الَّذِینَ کَفَرُوا بِغَیْظِهِمْ لَمْ یَنَالُوا خَیْرا وَ کَفَى اللَّهُ الْمُؤْمِنِینَ الْقِتَالَ وَ کَانَ اللَّهُ قَوِیّا عَزِیزا وَ یَوْمَ أُحُدٍ إِذْ یُصْعِدُونَ وَ لا یَلْوُونَ عَلَى أَحَدٍ وَ الرَّسُولُ یَدْعُوهُمْ فِی أُخْرَاهُمْ وَ أَنْتَ تَذُودُ بُهَمَ الْمُشْرِکِینَ عَنِ النَّبِیِّ ذَاتَ الْیَمِینِ وَ ذَاتَ الشِّمَالِ حَتَّى رَدَّهُمُ اللَّهُ تَعَالَى عَنْکُمَا خَائِفِینَ وَ نَصَرَ بِکَ الْخَاذِلِینَ وَ یَوْمَ حُنَیْنٍ عَلَى مَا نَطَقَ بِهِ التَّنْزِیلُ:
و در آن زمان گروهى از آنان گفتند: اى اهل مدینه‏ جایى براى شما نیست، بازگردید، و جمعى از آنان از پیامبر اجازه مى‏ خواستند، مى‏ گفتند: خانه ‏هاى ما باز و بى‏ حفاظ است‏ و حال آنکه بى ‏حفاظ نبود، آنان جز فرار از جنگ قصدى نداشتند، و خداى تعالى فرمود: همینکه اهل ایمان دسته‏ هاى کفر و شرک را دیدند گفتند: این همان است که خدا و رسولش به ما وعده داد،خدا و رسولش راست گفتند، و آنان را نیفزود مگر ایمان و تسلیم، پس عمرو قهرمان آنها را کشتى، و جمع آنان را فرارى دادى، و خدا آنان را که کافر بودند با خشمشان‏ بازگرداند، درحالى‏ که به غنیمتى دست نیافتند، و خدا جنگ را از اهل ایمان کفایت کرد، و خدا نیرومند و عزیز است، و روز احد هنگامى‏ که از اطراف پیامبر فرار مى‏ کردند، و به احدى اعتنا نمى‏ نمودند، و پیامبر آنان را از پشت سرشان به کارزار دعوت مى‏ کرد، تو بودى که مشرکان را براى حفظ پیامبر به راست و چپ دفع مى‏ کردى، تا خدا گزند آنان را در حالى‏ که ترسان بودند از شما دو بزرگوار برگرداند، و شکست‏ خوردگان را به وسیله تو یارى کرد. و روز حنین، بنابر آنچه قرآن در این آیه به آن گویا شد:
« إِذْ أَعْجَبَتْکُمْ کَثْرَتُکُمْ فَلَمْ تُغْنِ عَنْکُمْ شَیْئا وَ ضَاقَتْ عَلَیْکُمُ الْأَرْضُ بِمَا رَحُبَتْ ثُمَّ وَلَّیْتُمْ مُدْبِرِینَ ثُمَّ أَنْزَلَ اللَّهُ سَکِینَتَهُ عَلَى رَسُولِهِ وَ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ » وَ الْمُؤْمِنُونَ أَنْتَ وَ مَنْ یَلِیکَ وَ عَمُّکَ الْعَبَّاسُ یُنَادِی الْمُنْهَزِمِینَ: یَا أَصْحَابَ سُورَهِ الْبَقَرَهِ یَا أَهْلَ بَیْعَهِ الشَّجَرَهِ حَتَّى اسْتَجَابَ لَهُ قَوْمٌ قَدْ کَفَیْتَهُمُ الْمَئُونَهَ وَ تَکَفَّلْتَ دُونَهُمُ الْمَعُونَهَ فَعَادُوا آیِسِینَ مِنَ الْمَثُوبَهِ رَاجِینَ وَعْدَ اللَّهِ تَعَالَى بِالتَّوْبَهِ وَ ذَلِکَ قَوْلُ اللَّهِ جَلَّ ذِکْرُهُ : «ثُمَّ یَتُوبُ اللَّهُ مِنْ بَعْدِ ذَلِکَ عَلَى مَنْ یَشَاءُ » وَ أَنْتَ حَائِزٌ دَرَجَهَ الصَّبْرِ فَائِزٌ بِعَظِیمِ الْأَجْرِ وَ یَوْمَ خَیْبَرَ إِذْ أَظْهَرَ اللَّهُ خَوَرَ الْمُنَافِقِینَ وَ قَطَعَ دَابِرَ الْکَافِرِینَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ« وَ لَقَدْ کَانُوا عَاهَدُوا اللَّهَ مِنْ قَبْلُ لا یُوَلُّونَ الْأَدْبَارَ وَ کَانَ عَهْدُ اللَّهِ مَسْئُولا »
«زمانى که نفرات زیاد شما باعث شگفتى شما شد، ولى شما را به هیچ وجه بى ‏نیاز نکرد، و زمین با آن فراخى‏ اش بر شما تنگ شد، سپس روى گردانده فرار کردید. آنگاه خدا آرامش خود را بر رسولش و بر مؤمنان نازل فرمود». «مؤمنان» تو بودى و همراهانت، و عمویت عباس شکست‏ خوردگان را صدا مى‏ زد: اى اصحاب سوره بقره، اى‏ اهل بیت شجره، تا جماعتى به او پاسخ دادند، که تو رنج آنها را کفایت کردى، و به جاى آنها کمک را عهده ‏دار شدى، پس نومید از پاداش برگشتند، و امیدوار به وعده خداى تعالى به توبه، و این است سخن‏ خدا که عظیم باد یادش: «آنگاه خدا توبه مى‏ پذیرد پس از آن، توبه کسى را که بخواهد، درحالى‏ که تو درجه صبر را به دست آوردى، و به مزد بزرگ پیروز شدى، و روز خیبر که خدا شکست منافقان را آشکار کرد، و دنباله کافران‏ را برید، و سپاس خداى را پروردگار جهانیان،درحالى‏ که آنها از پیش با خدا پیمان بسته بودند که فرار نکنند، و به یقین پیمان خدا مورد بازخواست است.
مَوْلایَ أَنْتَ الْحُجَّهُ الْبَالِغَهُ وَ الْمَحَجَّهُ الْوَاضِحَهُ وَ النِّعْمَهُ السَّابِغَهُ وَ الْبُرْهَانُ الْمُنِیرُ فَهَنِیئا لَکَ بِمَا آتَاکَ اللَّهُ مِنْ فَضْلٍ وَ تَبّا لِشَانِئِکَ ذِی الْجَهْلِ شَهِدْتَ مَعَ النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ جَمِیعَ حُرُوبِهِ وَ مَغَازِیهِ تَحْمِلُ الرَّایَهَ أَمَامَهُ وَ تَضْرِبُ بِالسَّیْفِ قُدَّامَهُ ثُمَّ لِحَزْمِکَ الْمَشْهُورِ وَ بَصِیرَتِکَ فِی الْأُمُورِ أَمَّرَکَ فِی الْمَوَاطِنِ وَ لَمْ یَکُنْ عَلَیْکَ أَمِیرٌ وَ کَمْ مِنْ أَمْرٍ صَدَّکَ عَنْ إِمْضَاءِ عَزْمِکَ فِیهِ التُّقَى وَ اتَّبَعَ غَیْرُکَ فِی مِثْلِهِ الْهَوَى فَظَنَّ الْجَاهِلُونَ أَنَّکَ عَجَزْتَ عَمَّا إِلَیْهِ انْتَهَى ضَلَّ وَ اللَّهِ الظَّانُّ لِذَلِکَ وَ مَا اهْتَدَى وَ لَقَدْ أَوْضَحْتَ مَا أَشْکَلَ مِنْ ذَلِکَ لِمَنْ تَوَهَّمَ وَ امْتَرَى بِقَوْلِکَ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْکَ :
مولاى من تویى حجّت رسا، و راه‏ روشن، و نعمت کامل، و برهان تابناک، پس گوارا باد تو را، آنچه خدا از برترى به تو داد، و نابود باد دشمن نادانت، با پیامبر(درود خدا بر او و خاندانش) در تمام جنگها و لشگرکشی هایش حاضر بودى، پیشاپیش پرچم اسلام را به دوش مى‏ کشیدى، و در برابرش شمشیر مى‏ زدى، سپس تنها براى تدبیر و کاردانى مشهودت‏ و بینایى‏ ات در امور، در تمام میدانها تو را به فرماندهى مى ‏گماشت، و امیرى بر تو نبود، چه بسیار کارهایى که تقوا مانع‏ اجراى تصمیت در آنها شد، اما جز تو در مثل آن از هواى نفس پیروى کرد، پس نادانان گمان کردند، که تو از آنچه او به آن رسید عاجز شدى، به خدا قسم گمان‏ کننده اینچنین گمراه شد و را نیافت، و تو واضح ساختى آنچه مشکل‏ شده بود از این امور، براى آن‏که توهّم و تردید کرد به گفتارت،درود خدا بر تو که فرمودى:
«قَدْ یَرَى الْحُوَّلُ الْقُلَّبُ وَجْهَ الْحِیلَهِ وَ دُونَهَا حَاجِزٌ مِنْ تَقْوَى اللَّهِ فَیَدَعُهَا رَأْیَ الْعَیْنِ وَ یَنْتَهِزُ فُرْصَتَهَا مَنْ لا حَرِیجَهَ [جَرِیحَهَ] لَهُ فِی الدِّینِ»، صَدَقْتَ وَ اللَّهِ‏ وَ خَسِرَ الْمُبْطِلُونَ وَ إِذْ مَاکَرَکَ النَّاکِثَانِ فَقَالا نُرِیدُ الْعُمْرَهَ فَقُلْتَ لَهُمَا:«لَعَمْرُکُمَا مَا تُرِیدَانِ الْعُمْرَهَ لَکِنْ تُرِیدَانِ الْغَدْرَهَ» فَأَخَذْتَ الْبَیْعَهَ عَلَیْهِمَا وَ جَدَّدْتَ الْمِیثَاقَ فَجَدَّا فِی النِّفَاقِ فَلَمَّا نَبَّهْتَهُمَا عَلَى فِعْلِهِمَا أَغْفَلا وَ عَادَا وَ مَا انْتَفَعَا وَ کَانَ عَاقِبَهُ أَمْرِهِمَا خُسْرا ثُمَّ تَلاهُمَا أَهْلُ الشَّامِ فَسِرْتَ إِلَیْهِمْ بَعْدَ الْإِعْذَارِ وَ هُمْ لا یَدِینُونَ دِینَ الْحَقِّ وَ لا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ هَمَجٌ رَعَاعٌ ضَالُّونَ وَ بِالَّذِی أُنْزِلَ عَلَى مُحَمَّدٍ فِیکَ کَافِرُونَ وَ لِأَهْلِ الْخِلافِ عَلَیْکَ نَاصِرُونَ وَ قَدْ أَمَرَ اللَّهُ تَعَالَى بِاتِّبَاعِکَ وَ نَدَبَ الْمُؤْمِنِینَ إِلَى نَصْرِکَ وَ قَالَ عَزَّ وَ جَلَّ :
گاهى انسان‏ زبردست و چیره روى چاره را مى‏ بیند، ولى در برابرش پرده ‏اى از تقواى خداست، در نتیجه روى چاره را آشکار رها مى‏ کند، ولى فرصت آن را غنیمت مى‏ داند کسى که در امر دین باکى ندارد، به خدا سوگند راست گفتى، و یاوه ‏سرایان دچار زیان شدند، هنگامى‏ که آن دو عهدشکن (طلحه و زبیر) با تو به فریبکارى برخاستند، و گفتند قصد عمره داریم، به آنان گفتى: به جان خودتان قسم قصد عمره ندارید، بلکه‏ قصد خیانت دارید، در نتیجه از آن دو نفر بیعت گرفتى، و پیمان را محکم کردى، پس در نفاق‏ کوشیدند، زمانى که بر کار نادرستشان آگاهشان کردى، بى‏ توجّهى کردند، و به کار خویش بازگشتند، ولى بهره ‏مند نشدند، و سرانجام کار هر دو خسران شد سپس اهل شام خیانت آن دو را دنبال کردند، و تو پس از بستن راه عذر بر آنان به سویشان حرکت کردى، ولى آنها به دین حق گردن ننهادند. و در قرآن تدبّر ننمودند، بى ‏خردان پست و گمراهان ناجوانمرد، به آنچه در حق تو بر محمّد نازل شده بود کافرند، و یاوران مخالف تو، درحالى‏ که خدا به پیروى از تو امر کرد، و مؤمنان را به یارى‏ تو فرا خواند، و فرمود خداى عزّ و جلّ:
(یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ کُونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ) مَوْلایَ بِکَ ظَهَرَ الْحَقُّ وَ قَدْ نَبَذَهُ الْخَلْقُ وَ أَوْضَحْتَ السُّنَنَ بَعْدَ الدُّرُوسِ وَ الطَّمْسِ فَلَکَ سَابِقَهُ الْجِهَادِ عَلَى تَصْدِیقِ التَّنْزِیلِ وَ لَکَ فَضِیلَهُ الْجِهَادِ عَلَى تَحْقِیقِ التَّأْوِیلِ وَ عَدُوُّکَ عَدُوُّ اللَّهِ جَاحِدٌ لِرَسُولِ اللَّهِ یَدْعُو بَاطِلا وَ یَحْکُمُ جَائِرا وَ یَتَأَمَّرُ غَاصِبا وَ یَدْعُو حِزْبَهُ إِلَى النَّارِ وَ عَمَّارٌ یُجَاهِدُ وَ یُنَادِی بَیْنَ الصَّفَّیْنِ الرَّوَاحَ الرَّوَاحَ إِلَى الْجَنَّهِ وَ لَمَّا اسْتَسْقَى فَسُقِیَ اللَّبَنَ کَبَّرَ وَ قَالَ قَالَ لِی رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ آخِرُ شَرَابِکَ مِنَ الدُّنْیَا ضَیَاحٌ مِنْ لَبَنٍ ،
اى کسانى که ایمان آورده‏ اید خدا را پروا کنید، و با راستگویان باشید. مولاى من حق بر تو نمایان شد، درحالى‏ که مردم آن را به یک سو انداختند، و تو روش هاى دینى را پس از کهنگى و نابودى‏ آشکار ساختى، توراست پیشینه جهاد بر پایه تصدیق به قرآن، و توراست فضیلت جهاد بر پایه تحقّق تأویل، و دشمن تو دشمن خدا، و انکارکننده رسول خدا است، دعوت مى‏ کند دعوت باطل، حکومت مى‏ کند به ستم، فرمان مى‏ دهد غاصبانه، دار و دسته ‏اش را به دوزخ مى ‏خواند، درحالى ‏که عمّار جهاد مى‏ کرد و میان دو لشگر فریاد مى‏ زد: کوچ کنید، کوچ کنید به سوى بهشت، و زمانى که آب خواست، با شیر سیراب شد و تکبیر زد و گفت: رسول خدا(درود خدا بر او و خاندانش) به من فرمود: آخرین نوشیدنى‏ ات از دنیا مخلوطى است از شیر،
وَ تَقْتُلُکَ الْفِئَهُ الْبَاغِیَهُ فَاعْتَرَضَهُ أَبُو الْعَادِیَهِ الْفَزَارِیُّ فَقَتَلَهُ فَعَلَى أَبِی الْعَادِیَهِ لَعْنَهُ اللَّهِ وَ لَعْنَهُ مَلائِکَتِهِ وَ رُسُلِهِ أَجْمَعِینَ وَ عَلَى مَنْ سَلَّ سَیْفَهُ عَلَیْکَ وَ سَلَلْتَ سَیْفَکَ عَلَیْهِ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ مِنَ الْمُشْرِکِینَ وَ الْمُنَافِقِینَ إِلَى یَوْمِ الدِّینِ وَ عَلَى مَنْ رَضِیَ بِمَا سَاءَکَ وَ لَمْ یَکْرَهْهُ وَ أَغْمَضَ عَیْنَهُ وَ لَمْ یُنْکِرْ أَوْ أَعَانَ عَلَیْکَ بِیَدٍ أَوْ لِسَانٍ أَوْ قَعَدَ عَنْ نَصْرِکَ أَوْ خَذَلَ عَنِ الْجِهَادِ مَعَکَ أَوْ غَمَطَ فَضْلَکَ وَ جَحَدَ حَقَّکَ أَوْ عَدَلَ بِکَ مَنْ جَعَلَکَ اللَّهُ أَوْلَى بِهِ مِنْ نَفْسِهِ وَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْکَ وَ رَحْمَهُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ وَ سَلامُهُ وَ تَحِیَّاتُهُ وَ عَلَى الْأَئِمَّهِ مِنْ آلِکَ الطَّاهِرِینَ،
و تو را گروه متجاوز به قتل مى‏ رساند، پس ابو العادیه فزارى راه را بر عمّار گرفت و او را کشت، بر ابو العادیه لعنت خدا و لعنت فرشتگان خدا و همه پیامبران، و لعنت بر کسى‏ که شمشیر به روى تو کشید، و تو به روى‏ او شمشیر کشیدى، اى امیر مؤمنان، از مشرکان و منافقان تا روز قیامت، و بر آن‏ که خشنود شد به آنچه تو را غمگین ساخت، و غم تو را ناخوش نداشت و دیده برهم نهاد و بى‏ تفاوت گذشت، و علّت و عاملش را نکار نکرد، یا علیه تو به دست و زبان کمک کرد، یا از یارى‏ ات دست کشید، یا از جهاد نمودن به همراه تو، کناره ‏گیرى کرد، یا فضل تو را کوچک شمرد، و حقّت را انکار کرد، یا با تو برابر نمود کسى را که خدا قرار داد تو را سزاوارتر به او از خود او، و درودهاى خدا و رحمت و برکات و سلام و تحیّاتش بر تو و بر امامان از خاندان پاک تو،
إِنَّهُ حَمِیدٌ مَجِیدٌ وَ الْأَمْرُ الْأَعْجَبُ وَ الْخَطْبُ الْأَفْظَعُ بَعْدَ جَحْدِکَ حَقَّکَ غَصْبُ الصِّدِّیقَهِ الطَّاهِرَهِ الزَّهْرَاءِ سَیِّدَهِ النِّسَاءِ فَدَکا وَ رَدُّ شَهَادَتِکَ وَ شَهَادَهِ السَّیِّدَیْنِ سُلالَتِکَ وَ عِتْرَهِ الْمُصْطَفَى صَلَّى اللَّهُ عَلَیْکُمْ وَ قَدْ أَعْلَى اللَّهُ تَعَالَى عَلَى الْأُمَّهِ دَرَجَتَکُمْ وَ رَفَعَ مَنْزِلَتَکُمْ وَ أَبَانَ فَضْلَکُمْ وَ شَرَّفَکُمْ عَلَى الْعَالَمِینَ فَأَذْهَبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ وَ طَهَّرَکُمْ تَطْهِیرا قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِنَّ الْإِنْسَانَ خُلِقَ هَلُوعا إِذَا مَسَّهُ الشَّرُّ جَزُوعا وَ إِذَا مَسَّهُ الْخَیْرُ مَنُوعا إِلا الْمُصَلِّینَ فَاسْتَثْنَى اللَّهُ تَعَالَى نَبِیَّهُ الْمُصْطَفَى وَ أَنْتَ یَا سَیِّدَ الْأَوْصِیَاءِ مِنْ جَمِیعِ الْخَلْقِ فَمَا أَعْمَهَ مَنْ ظَلَمَکَ عَنِ الْحَقِّ ،
که براستى او ستوده و بزرگوار است و کار شگفت انگیزتر و پیش آمد جانگدازتر پس از انکار حق تو غصب فدک صدّیقه طاهره زهرا سرور زنان، و نپذیرفتن گواهى تو و گواهى دو سَرور از نژادت و عترت مصطفى است!!(درود خدا بر شما باد)، و حال آن‏که خدا درجه شما را بر امّت برتر گرداند، و منزلت شما را رفیع قرار داد، و فضل و شرفتان را بر جهانیان آشکار ساخت، و پلیدى را از شما برد، و پاکتان ساخت پاک‏ساختنى ویژه، خدا عزّ و جلّ فرمود: انسان بسیار حریص آفریده‏ شده، چون گزندى به او در رسد بى‏ صبرى کند، و چون خیرى به او در رسد دریغ ورزد، جز نمازگزاران، پس خداى‏ متعال، پیامبر برگزیده ‏اش را و تو را، اى سرور جانشیان از همه خلق استثنا کرد، پس آنان‏که به تو ستم‏ کردند، چقدر از دیدن حق کور بودند،
ثُمَّ أَفْرَضُوکَ سَهْمَ ذَوِی الْقُرْبَى مَکْرا وَ أَحَادُوهُ عَنْ أَهْلِهِ جَوْرا فَلَمَّا آلَ الْأَمْرُ إِلَیْکَ أَجْرَیْتَهُمْ عَلَى مَا أَجْرَیَا رَغْبَهً عَنْهُمَا بِمَا عِنْدَ اللَّهِ لَکَ فَأَشْبَهَتْ مِحْنَتُکَ بِهِمَا مِحَنَ الْأَنْبِیَاءِ عَلَیْهِمُ السَّلامُ عِنْدَ الْوَحْدَهِ وَ عَدَمِ الْأَنْصَارِ وَ أَشْبَهْتَ فِی الْبَیَاتِ عَلَى الْفِرَاشِ الذَّبِیحَ عَلَیْهِ السَّلامُ إِذْ أَجَبْتَ کَمَا أَجَابَ وَ أَطَعْتَ کَمَا أَطَاعَ إِسْمَاعِیلُ صَابِرا مُحْتَسِبا إِذْ قَالَ لَهُ یَا بُنَیَّ إِنِّی أَرَى فِی الْمَنَامِ أَنِّی أَذْبَحُکَ فَانْظُرْ مَا ذَا تَرَى قَالَ یَا أَبَتِ افْعَلْ مَا تُؤْمَرُ سَتَجِدُنِی إِنْ شَاءَ اللَّهُ مِنَ الصَّابِرِینَ وَ کَذَلِکَ أَنْتَ لَمَّا أَبَاتَکَ النَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ أَمَرَکَ أَنْ تَضْجَعَ فِی مَرْقَدِهِ وَاقِیا لَهُ بِنَفْسِکَ أَسْرَعْتَ إِلَى إِجَابَتِهِ مُطِیعا وَ لِنَفْسِکَ عَلَى الْقَتْلِ مُوَطِّنا،
سپس سهم خویشان پیامبر را از باب فریب براى تو مقرّر داشتند، ولى به جور و ستم از اهلش برگرداندند چون حکومت به تو برگشت با خویشان پیامبر درحالى‏ که از آن دو نفر روى‏ گردان بودى، بخاطر پاداشى که نزد خدا براى تو بود، به همان صورت عمل‏ کردى که آن دو نفر عمل کردند، پس گرفتارى تو به آن دو نفر به گرفتارى پیامبران(درود خدا بر ایشان) در هنگام تنهایى و بى‏ یاورى شبیه شد، و در آرمیدن در بستر پیامبر شبیه به اسماعیل ذبیح(درود بر او) شدى چه آن‏که تو نیز مانند او قبول کردى، و اطاعت نمودى‏ به همان صورت که اسماعیل صابرانه و پاداش‏ خواهانه اطاعت کرد، وقتى که ابراهیم به و او گفت: «پسرم در خواب دیدم که ترا ذبح‏ مى‏ کنم، بنگر که رأى تو چیست؟» گفت: «پدر به آنچه دستور داده شده ‏اى اقدام کن، اگر خدا بخواهد مرا از بردباران‏ خواهید یافت»، و تو نیز زمانى که پیامبر(درود خدا بر او و خاندانش) در بسترش خواباندت و به تو فرمان داد در خوابگاهش بیارامى، و او را با جانت از شر دشمنانش حفظ کنى، فرمانبردارانه به پذیرش دعوتش شتافتى، و خو را براى کشته شدن آماده کردى،
فَشَکَرَ اللَّهُ تَعَالَى طَاعَتَکَ وَ أَبَانَ عَنْ جَمِیلِ فِعْلِکَ بِقَوْلِهِ جَلَّ ذِکْرُهُ وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ ثُمَّ مِحْنَتُکَ یَوْمَ صِفِّینَ وَ قَدْ رُفِعَتِ الْمَصَاحِفُ حِیلَهً وَ مَکْرا فَأَعْرَضَ الشَّکُّ وَ عُزِفَ الْحَقُّ وَ اتُّبِعَ الظَّنُّ أَشْبَهَتْ مِحْنَهَ هَارُونَ إِذْ أَمَّرَهُ مُوسَى عَلَى قَوْمِهِ فَتَفَرَّقُوا عَنْهُ وَ هَارُونُ یُنَادِی بِهِمْ وَ یَقُولُ یَا قَوْمِ إِنَّمَا فُتِنْتُمْ بِهِ وَ إِنَّ رَبَّکُمُ الرَّحْمَنُ فَاتَّبِعُونِی وَ أَطِیعُوا أَمْرِی قَالُوا لَنْ نَبْرَحَ عَلَیْهِ عَاکِفِینَ حَتَّى یَرْجِعَ إِلَیْنَا مُوسَى وَ کَذَلِکَ أَنْتَ لَمَّا رُفِعَتِ الْمَصَاحِفُ قُلْتَ یَا قَوْمِ إِنَّمَا فُتِنْتُمْ بِهَا وَ خُدِعْتُمْ فَعَصَوْکَ وَ خَالَفُوا عَلَیْکَ وَ اسْتَدْعَوْا نَصْبَ الْحَکَمَیْنِ فَأَبَیْتَ عَلَیْهِمْ وَ تَبَرَّأْتَ إِلَى اللَّهِ مِنْ فِعْلِهِمْ وَ فَوَّضْتَهُ إِلَیْهِمْ فَلَمَّا أَسْفَرَ الْحَقُّ وَ سَفِهَ الْمُنْکَرُ وَ اعْتَرَفُوا بِالزَّلَلِ وَ الْجَوْرِ عَنِ الْقَصْدِ اخْتَلَفُوا مِنْ بَعْدِهِ وَ أَلْزَمُوکَ عَلَى سَفَهٍ التَّحْکِیمَ الَّذِی أَبَیْتَهُ وَ أَحَبُّوهُ وَ حَظَرْتَهُ وَ أَبَاحُوا ذَنْبَهُمُ الَّذِی اقْتَرَفُوهُ،
در نتیجه خدا از فرمان‏برداریت قدردانى کرد، و از کار زیبایت به گفتارش جلّ ذکره در قرآن پرده برداشت، آنجا که‏ فرمود: «و از مردم کسى است که جانش را براى بدست آوردن خوشنودى خدا مى ‏فروشد» سپس گرفتاریت در جنگ صفین، درحالى‏ که قرآن‏ها از روى حیله و فریب به نیزه ‏ها بالا رفته بود، در نتیجه شک و تردید پیدا شد، و حق به یک سو افتاد، و از گمان پیروى شد، این گرفتارى ‏ات‏ شبیه به گرفتارى هارون شد، زمانی که موسى او را بر قوم خود امارت داد، آنها از او پراکنده شدند، هارون بر سر آنان فریاد مى‏ زد و مى‏ گفت: اى مردم شما به گوساله آزمایش شده ‏اید به درستى که پروردگار شما خداى بخشنده است، از من پیروى کنید و از دستورم پیروى نمایید، گفتند همچنان روى آور به گوساله خواهیم بود، تا موسى به سوى ما بازگردد!! و همچنین تو اى امیر مومنان، همین که قرآنها بالا رفت گفتى: اى ملّت‏ شما به آن آزمایش شدید و گرفتار نیرنگ گشته ‏اید، امّا از خواسته تو سرپیچى کردند، و با تو به مخالفت برخاستند، و گماشتن دو داور را از تو تقاضا نمودند، تو از تقاضاى آنان سرباز زدى، و از عمل آنان به سوى خدا بیزارى جستى، و آن را به خودشان واگذاشتى، پس زمانى که حق آشکار شد، و خطاى منکر روشن گشت، و به لغزش و انحراف از راه حق اعتراف کردند، پس از آن دچار اختلاف شدند، و از روى بى‏ خردى‏ تو را مجبور به پذیرفتن حکمیّت کردند، حکمیتى که از آن سرباز زدى و آنان مى‏ خواستند و تو از آن باز داشتى، روا دانستند گناهانشان را که مرتکب شدند،
وَ أَنْتَ عَلَى نَهْجِ بَصِیرَهٍ وَ هُدًى وَ هُمْ عَلَى سُنَنِ ضَلالَهٍ وَ عَمًى فَمَا زَالُوا عَلَى النِّفَاقِ مُصِرِّینَ وَ فِی الْغَیِّ مُتَرَدِّدِینَ حَتَّى أَذَاقَهُمُ اللَّهُ وَبَالَ أَمْرِهِمْ فَأَمَاتَ بِسَیْفِکَ مَنْ عَانَدَکَ فَشَقِیَ وَ هَوَى وَ أَحْیَا بِحُجَّتِکَ مَنْ سَعِدَ فَهُدِیَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْکَ غَادِیَهً وَ رَائِحَهً وَ عَاکِفَهً وَ ذَاهِبَهً فَمَا یُحِیطُ الْمَادِحُ وَصْفَکَ وَ لا یُحْبِطُ الطَّاعِنُ فَضْلَکَ أَنْتَ أَحْسَنُ الْخَلْقِ عِبَادَهً وَ أَخْلَصُهُمْ زَهَادَهً وَ أَذَبُّهُمْ عَنِ الدِّینِ أَقَمْتَ حُدُودَ اللَّهِ بِجُهْدِکَ [بِجَهْدِکَ‏] وَ فَلَلْتَ عَسَاکِرَ الْمَارِقِینَ بِسَیْفِکَ تُخْمِدُ لَهَبَ الْحُرُوبِ بِبَنَانِکَ وَ تَهْتِکُ سُتُورَ الشُّبَهِ بِبَیَانِکَ وَ تَکْشِفُ لَبْسَ الْبَاطِلِ عَنْ صَرِیحِ الْحَقِّ لا تَأْخُذُکَ فِی اللَّهِ لَوْمَهُ لائِمٍ وَ فِی مَدْحِ اللَّهِ تَعَالَى لَکَ غِنًى عَنْ مَدْحِ الْمَادِحِینَ وَ تَقْرِیظِ الْوَاصِفِینَ،
تو بر راه بینایى و هدایت بودى، و ایشان بر روش هاى گمراهى و کورى، همچنان بر نفاق اصرار داشتند، و در گمراهى سرگردان بودند، تا خدا سنگینى کار ناپسندشان را به آنان چشاند، و کسى را که با تو دشمنى کرد با شمشیرت به نابودى کشید، پس بدبخت و نگونسار شد، و با حجّت تو زنده کرد کسى را که سعادت یافت، و راهنمایى شد. درود خدا بر تو باد بامداد و شامگاه،در حضر و در سفر،بر وصفت مدح‏ کننده ‏اى احاطه نکند،و عیب‏ جویى‏ برترى‏ ات را نابود ننماید،تو در عبادت بهترین خلقى،و در پارسایى خالص‏ترین آنانى،و در دفاع از دین‏ سرسخت‏ ترین ایشان،با کوششت حدود خدا را بپا داشتى،و با شمشیرت اردوهاى خارج از دین را فرارى دادى،با سرانگشت هایت شعله جنگها را خاموش ساختى،و با بیانت پرده ‏هاى شبه را دریدى،و آمیختگى باطل را از حق روشن‏ برطرف کردى،سرزنش هیچ سرزنش ‏کننده‏اى تو را در راه خدا نگرفت،مدح خداى تعالى تو را بى‏ نیاز کرد از مدح مدّاحان و ستایش وصف ‏کنندگان،
قَالَ اللَّهُ تَعَالَى مِنَ الْمُؤْمِنِینَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَیْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضَى نَحْبَهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ وَ مَا بَدَّلُوا تَبْدِیلا وَ لَمَّا رَأَیْتَ أَنْ قَتَلْتَ النَّاکِثِینَ وَ الْقَاسِطِینَ وَ الْمَارِقِینَ وَ صَدَقَکَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَعْدَهُ فَأَوْفَیْتَ بِعَهْدِهِ قُلْتَ أَ مَا آنَ أَنْ تُخْضَبَ هَذِهِ مِنْ هَذِهِ أَمْ مَتَى یُبْعَثُ أَشْقَاهَا وَاثِقا بِأَنَّکَ عَلَى بَیِّنَهٍ مِنْ رَبِّکَ وَ بَصِیرَهٍ مِنْ أَمْرِکَ قَادِمٌ عَلَى اللَّهِ مُسْتَبْشِرٌ بِبَیْعِکَ الَّذِی بَایَعْتَهُ بِهِ وَ ذَلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ اللَّهُمَّ الْعَنْ قَتَلَهَ أَنْبِیَائِکَ وَ أَوْصِیَاءِ أَنْبِیَائِکَ بِجَمِیعِ لَعَنَاتِکَ ،
خداى تعالى فرمود:از مؤمنان مردانى هستند که به آنچه با خدا بر آن پیمان بسته بودند صادقانه وفا کردند،گروهى بر سر پیمان خود به شهادت رسیدند،و جمعى از آنان انتظار مى ‏شکند،و به هیچ روى تغییر نکردند. زمانى که دیدى پیمان‏ شکنان و ستمکاران و بیرون‏ رفتگان از دین را کشتى،و رسول خدا(که درود خدا بر او و خاندانش باد) وعده‏اش را به توراست گفته بود،و تو هم به عهدش وفا کردى،گفتى:آیا وقت آن نرسیده که این محاسن به‏ خون سر رنگین شود؟،با چه زمان بدبخت‏ ترین این ملّت براى این کار برانگیخته مى ‏شود،اطمینان داشتى به اینکه بر پایه برهانى از پروردگارت و بصیرت از کارت هستى،وارد شونده بارگاه خدایى،شادان به معامله ‏اى که انجام دادى،و این است آن راستگارى‏ بزرگ.خدایا کشندگان پیامبرانت،و جانشینان انبیایت را به تمام لعنت هایت لعنت کن،
وَ أَصْلِهِمْ حَرَّ نَارِکَ وَ الْعَنْ مَنْ غَصَبَ وَلِیَّکَ حَقَّهُ وَ أَنْکَرَ عَهْدَهُ وَ جَحَدَهُ بَعْدَ الْیَقِینِ وَ الْإِقْرَارِ بِالْوِلایَهِ لَهُ یَوْمَ أَکْمَلْتَ لَهُ الدِّینَ اللَّهُمَّ الْعَنْ قَتَلَهَ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ وَ مَنْ ظَلَمَهُ وَ أَشْیَاعَهُمْ وَ أَنْصَارَهُمْ اللَّهُمَّ الْعَنْ ظَالِمِی الْحُسَیْنِ وَ قَاتِلِیهِ وَ الْمُتَابِعِینَ عَدُوَّهُ وَ نَاصِرِیهِ وَ الرَّاضِینَ بِقَتْلِهِ وَ خَاذِلِیهِ لَعْنا وَبِیلا اللَّهُمَّ الْعَنْ أَوَّلَ ظَالِمٍ ظَلَمَ آلَ مُحَمَّدٍ وَ مَانِعِیهِمْ حُقُوقَهُمْ اللَّهُمَّ خُصَّ أَوَّلَ ظَالِمٍ وَ غَاصِبٍ لِآلِ مُحَمَّدٍ بِاللَّعْنِ وَ کُلَّ مُسْتَنٍّ بِمَا سَنَّ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَهِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ [وَ آلِ مُحَمَّدٍ] خَاتَمِ النَّبِیِّینَ وَ عَلَى عَلِیٍّ سَیِّدِ الْوَصِیِّینَ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ وَ اجْعَلْنَا بِهِمْ مُتَمَسِّکِینَ وَ بِوِلایَتِهِمْ مِنَ الْفَائِزِینَ الْآمِنِینَ الَّذِینَ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ.
و آنان‏ را ملازم حرارت آتشت گردان،و لعنت کن کسى را که حقّ ولىّ‏ ات را غصب کرد،و پیمانش را انکار نمود،و او را پس از یقین و اقرار به ولایتش روزى که دین را براى او کامل کردى منکر شد،خدایا قاتلان امیر مؤمنان و کسانى‏ که به‏ او ستم کردند،و پیروان و یاران آنان را لعنت کن.خدایا ستم ‏کنندگان بر حسین را لعنت کن،و همچنین قاتلانش،و پیروى‏ کنندگان از دشمنش و یاوران دشمنش،و راضیان به قتلش،و دریغ ‏کنندگان از یارى‏اش لعنتى شدید و سخت،خدایا لعنت‏ کن اول ستمکارى که به خاندان محمّد ستم کرد،و آنان را از حقوقشان بازداشت،خدایا اوّل ستمکار و غاصب حق خاندان محمّد را به لعنت اختصاص ده،و هر پیروى کننده از آنچه او شیوه ساخت تا روز قیامت.خدایا درود فرست بر محمّد خاتم پیامبران،و بر على سرور اوصیا،و خاندان پاکش،و ما را قرار ده از متمسّکین به آنان،و از کامیابان به ولایتشان،و ایمنانى که نه بیمى بر آنان است،و نه اندوهگین‏ مى‏ شوند.

این زیارت‏ را هر روز از نزدیک و دور مى‏‌شود خواند،و این فایده بزرگى است که البته مشتاقان به عبادت،و شائقان زیارت‏ حضرت شاه ولایت علیه السّلام آن را غنیمت خواهند شمرد.

التماس دعا

صوت زیبای قرآنِ انسان متّقی، خشیت‌آور است

«لما سئل عن مولانا و سیّدنا و نبیّنا محمّد المصطفی(ص) عن أَحْسَنَ النَّاسِ صَوْتًا بِالْقُرْآنِ، قال: مَن إِذَا سَمِعْتَهُ یَقْرَأُ رَأَیْتَ أَنَّهُ یَخْشَی اللَّهَ تَعَالَی»، پیغمبر اکرم محمّد مصطفی(ص) در پاسخ این سؤال که چه کسی، از همه مردم، خوش صداتر است، فرمودند: آن کسی که وقتی قرآن را قرائت می­کند، ترس و خشیت از خدا را در خود او می­بینیم. «أَنَّهُ یَخْشَی اللَّهَ» یعنی به درستی که او از خدا می ­ترسد. لذا قاری قرآن باید این خصوصیت را داشته باشد.

چون خود صوت قرآن، نیکو و خیلی عالی است. حتّی پیامبر(ص) فرمودند: «إِنَّ حُسْنَ الصَّوْتِ زِینَهُ الْقُرْآن» صوت خوش، زینت و زیور قرآن است. منتها در روایت ابتدایی که بیان کردیم، فرمودند: آن کسی خوش­تر می­خواند که هنگام خواندن قرآن خشیت از خدا را در مرحله اوّل در وجود خود او ببینیم، لذا این مطلب، یکی از آن نکات مهم است.

و باز پیامبر(ص) فرمودند: «إنّ مَن أَحْسَنَ النَّاسِ صَوْتًا بِالْقُرْآنِ» از جمله کسانی که خوش­ترین صدا را نسبت به قرآن دارند، «الَّذِی إِذَا سَمِعْتُمُوهُ یَقْرَأُ، حَسِبْتُمُوهُ یَخْشَی اللَّهَ»، کسانی هستند که هر وقت از آنان، قرآن را می­شنوی، حس می­کنی که ترس و خشیت از خدا در وجود آن‌هاست و از خدا می­ترسند. این نکته بسیار مهمّی است.

چون ماه حزن و ماه اسارت اهل بیت هست، حیف است این روایت را نگویم. معمولاً یک روایت کوتاه می­گوییم که به تفسیر برسیم امّا امشب به خاطر محرم، استثناء است. وجود مقدّس حضرت صادق القول و الفعل، امام جعفر صادق(ع) فرمودند: «کان علی‌ّبن‌الحسین(ع) احسن الناس صوتاً بالقرآن» حضرت سجّاد، زین العابدین، امام العارفین(ع)، از همه مردم، قرآن را خوش­تر می­خواند. حضرت ادامه می­دهند: «کان علی ابن الحسین صلوات الله علیه احسن الناس صوتا بالقرآن و کان السقاؤون یمرون فیقفون ببابه یسمعون قرائته» افراد سقا همواره به هنگام عبور، بر در خانه‌اش می‌ایستادند و به قرائت او گوش می‌دادند. یعنی از بس صوت آقا زین‌العابدین، زیبا و لحنشان، ملکوتی بود که باعث توقّف آن‌ها می­شد، قرائت را گوش می‌دادند و شغل و کار خود را فراموش می­کردند. از بس صوت حضرت زیبا بود، یادشان می­رفت که کاری دارند.

لذا اصلاً خود صوت زیبا مِن ناحیه الله تبارک و تعالی است و کسی هم که لحنش، لحن گیرایی باشد، از باب تقوای اوست. این هم در مرحله أولی برای انبیاء و رأس آن‌ها حضرات معصومین از باب عصمت است. اصلاً چون این‌ها در عصمت هستند، به خصوص معصومین که در عصمت کامله هستند، خوش صدا هستند و لحنشان، گیرا و اثرگذار است و بعد هم اهل تقوا که به عنوان اصفیاء و اولیاء و خلفای انبیاء محسوب می­شوند. چون همه انبیاء هم مِن ناحیه الله، خوش صدا بودند.

از وجود مقدّس امام صادق(ع) است که فرمودند: «مَا بَعَثَ الله عَزَّوَجَلَّ نَبِیّاً إِلَّا حَسَنَ الصَّوْتِ» خدا هیچ نبی‌ای را مبعوث نکرد إلّا این که صدای خوش و گیرایی داشت. این جذبه عصمت است. بالاخره نبی باید جذبه داشته باشد. یکی از جذبه‌ها، صوت است و در باب تقوا هم این عالی‌تر می­شود. طوری که می‌بینیم امام العارفین، زین‌العابدین که تحمّل آن مصائب را داشتند، أحسن النّاس صوتاً بالقرآن بودند.

سخنی که کهنه نمی‌شود؛ علّت دشمنی با قرآن

در قرآن، همه چیز، از علم اوّل و آخر، هست، قرآن هر اندازه هم تکرار شود و به گوش بخورد، کهنه نمی­ شود. امیرالمؤمنین علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) فرمودند: «لَا تُخْلِقُهُ کَثْرَهُ الرَّدِّ وَ وُلُوجُ السَّمْعِ» هر چقدر هم قرآن تکرار شود و به گوش بخورد، کهنه نمی­ شود. یکی از اعجاز قرآن، این است. انسان از همه چیز خسته می­ شود، اگر هر چیزی دو بار و سه بار خوانده شود، دیگر خسته‌کننده می­شود، امّا از قرآن خسته نمی­ شود، چرا که همه چیز در قرآن هست، قرآن دوا، علم و بهترین اندرزهاست. قرآن پیشوا و رحمت است. در قرآن، علم اوّلین و آخرین نهفته شده و همه این­ها در قرآن هست.

شاید به خاطر همین است که یک عدّه می­ خواهند با قرآن مبارزه کنند. مثلاً می‌بینیم گاهی حوادثی اتّفاق می‌افتد که با این که اصلاً معلوم نیست وجود خارجی دارد یا ندارد و کسی چنین چیزی را تأیید کرده یا نکرده، مدام در همه جا بیان می‌کنند. این‌ها برای این است که می‌خواهند با قرآن، مبارزه و مخالفت کنند، نه با شخص. طوری که می ­بینیم آن طرف هم یک ساعت فیلم می سازند، برنامه مستند درست می­ کنند و راجع به یک قاری قرآن و کسی که صوت خوبی دارد و اثرگذار بوده این طور صحبت می‌کنند. در حالی که اصلاً معلوم نیست چنین چیزی موجودیت داشته یا نداشته است. لذا این هم یکی از آن نکات بسیار مهم است که معلوم می­ شود یک عدّه می‌خواهند با قرآن مبارزه می‌کنند.

البته همه باید مواظبت کنند چه آن‌ها که خوش­ صدا هستند، چه دیگران. مراقب باشیم غفلت نکنیم. چون اگر در این جایگاه، یک لحظه غفلت کنیم، دیگر به فرد برنمی­گردد، به قرآن برمی­ گردد و این ها شروع به حمله کردن به قرآن می­ کنند. چون عرض کردیم در قرآن همه چیز هست، حتّی فرمودند: قرآن، مایه‌ی نظم و سامان شماست و همه چیز دارد.

قرآن؛ علم بی‌انتها و دواء دردها و نظم امور

باز این روایت را محضر مبارکتان عرض کنم که امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: «أَلاَ إِنَّ فِیهِ عِلْمَ مَا یَأْتِی وَ اَلْحَدِیثَ عَنِ اَلْمَاضِی وَ دَوَاءَ دَائِکُمْ وَ نَظْمَ مَا بَیْنَکُمْ» این قرآن که در درست من و شما هست، سخنان گذشته و علوم مربوط به آینده را دارد. چون پیامبر(ص) هم فرمودند: «من أراد علم الاوّلین و الآخرین» هر که اراده کرده و خواهان این است که علم اوّلین و آخرین را به دست بیاورد، «فلیثور القرآن» در قرآن، غور و کند و کاو کند. امیرالمؤمنین هم می­فرمایند: علمی که در آینده می­آید در این قرآن است. ألا تنبیهیّه است، هشدار می­دهد که بدانید غیر از این نیست. إنّ هم تحقیقیّه است. ألا بر سر إنّ آمده؛ یعنی غیر از این نیست و این، دیگر یقینی است که هم سخن از گذشتگان می­گوید، هم دواء درد شما در این قرآن است و هم این نظم و ساماندهی امورتان در آن هست.

لذا در این قرآن، همه چیز هست. اتّفاقاً بزرگان، از جمله، ابن‌سینا، شیخ الرئیس می فرمایند: یکی از دلایل حروف مقطعه قرآن، همین است که خدا می­ خواهد بگوید: در حرف حرف قرآن، علم است. امام صادق(ع) فرمایشی بسیار عالی دارند، فرمودند: «فیه خبرکم و خبر من قبلکم و خبر من بعدکم و خبر السماء و الارض و لو عطاکم من یخبرکم عن ذلک لتعجبتم» اخبار مربوط به شما و اخبار مربوط به آینده و سخن گذشتگان و هر آن چه در آسمان و زمین هست، در این قرآن هست و اگر کسی پیش شما بیاید و از این مطالب و از این که حال شما چه می­شود – که همه در قرآن هست – خبر بدهد، تعجّب می‌کنید.

آینده و گذشته و …، همه با هم سلسله است، دنیا این طور است، سلسله ای دارد تا تمام شود. همه برای شماست، اگر یک نفر پیدا شود که شما را از این مطالب، آگاه کند، شما متعجب می شوید. قرآن این طور است و همه چیز در این قرآن هست.

لذا به خاطر همین، عدّه‌ای با قرآن، مبارزه می‌کنند و گاهی می ­بینیم که این‌طور شلوغش می ­کنند و بعد هم تازه می­ بینیم مبارزه با مروجین قرآن هم شکل می‌گیرد. در آن فیلم یک ساعته به آن قاری محترم، آن طور هجمه کردند و بعد هم سایت‌ها و شبکه‌های دیگر هم جنجال‌هایی به پا کردند. اوّل و آخرش هم می­گویند: قاری محبوب رهبر انقلاب! لذا این‌ها هدفمند دارند این کار را می ­کنند. به خصوص که آقا این مدّت راجع به ترویج قرآن خیلی صحبت کردند.

بنده هم به عنوان یک طلبه‌ی کوچک بیان کردم که سربازان آقاجان، امام زمان، حافظان کل قرآنند و عرض کردم شما هم برای حفظ قرآن جلو بروید و ولو شده روزی یک آیه حفظ کنید (فقط روزی یک آیه، دو آیه هم نمی­گویم). اگر این را از آن زمانی که بنده گفتم، انجام داده بودید، الآن سه جزء و چهار جزء حفظ شده بودید. اگر انسان دو، سه جزء حفظ شود، اصلاً راه می­افتد. عنایت قرآن این است که انسان را راه می­اندازد، عجیب هم راه می­اندازد. ما هم بحث ترویج قرآن را الحمدلله به همّت عزیز دلم، حاج آقای هادیان در دارالقرآن حوزه شروع کردیم. ایشان، خودشان حافظ کل قرآن هستند و بحث تدبر در قرآن را کار کردند و الحمدلله فهیم و خوش فکر و کوشا و پرتلاش هستند و دوره‌های حفظ و قرائت و … تحت نظر ایشان آغاز شده است.

دشمن دنبال این است که قرآن را از ما بگیرد که اگر قرآن را از ما بگیرد، همه چیز را از ما گرفته است. لذا به نظر ما حمله‌ای که این ها دارند می­کنند، حمله به یک فرد و یک شخص نیست، این ها حساب شده دارند کار می­کنند، شخص برایشان ملاک نیست، می‌خواهند ما را از قرآن دور کنند.

مسخره کردن شیوه منافقان است؛ علماء در مقابل فسق و فجور ساکت نمی‌مانند

این نکته را هم بگویم، بعضی می ­گویند: اگر مثلاً برای خوانندگان کنسرت و … چنین مطلبی اتّفاق افتاده بود، علما سر و صدا می­کردند، امّا حالا که چنین اتّفاقی رخ داده، خاموشند! باید این‌گونه جواب داد: اوّلاً در آن مقوله چنین مواردی بوده و تا انجام نشود، علماء مطلبی بیان نمی­کنند. لذا وقتی چنین کارهایی انجام می­شود و اختلاط و خیلی از کارهای دیگر پیش می­آید، می­خواهید صدای آقایان درنیاید و سکوت کنند و بگذارند هر طوری برگزار شد، باشد!؟ آقایان که با آن موسیقی‌هایی که صحیح و سالم است، مخالفت نکردند. این‌ها از اوّل انقلاب هم بوده، کدام یک از علماء مخالفت کردند!؟ واقعاً اگر موسیقی‌ها، خوب بوده، هیچ اشکالی نگرفتند. البته خیلی هم کسی را، تشویق و ترغیب نمی­کنند، چون دأب علماء این نیست، امّا این طور هم نیست که اشکال گرفته باشند. خیلی جاها، از جمله در تالار فرهنگ و تالار شهر و جاهای دیگر، برگزار شده، دوران جنگ هم برگزار می­شد، بعد جنگ هم برگزار می­شد، کسی مخالفت نمی­کرد. وقتی فسق و فجور و حالاتی پیش بیاید که یله و رها شده باشند، آن موقع آقایان علماء، اعاظم و مراجع تقلید اعتراض می­کنند.

امّا یک عدّه از بس نامرد هستند، اوّلین کاری که می­کنند، به سخره گرفتن است. به جای این که جواب منطقی بدهند، مسخره می­کنند. در حالی که این به سخره گفتن دیگران، روش نفاق و منافقانه است. تا مراجع عظام و هر کسی، کوچکترین مخالفتی با این افکار پلید فسق و فجور داشته باشد، این‌ها شروع به سخره گرفتن می‌کنند. البته علما هم از این چیزها هراسی ندارند، چون آن‌ها برای خدا کار می‌کنند، امّا من دارم نامردی طرف مقابل را عرض می‌کنم که به جای این که منطقی بحث کنند که دلیلش چیست، چنین می‌کنند و خودشان هم می‌دانند حقیقت چیست.

چون بعضی از این‌ها می‌خواهند از این طریق به فسق و فجور برسند. نمی‌خواهند فقط یک مجلس شعر و موسیقی که صحیح است و به سبک‌های غربی و اختلاط نیست، باشد. اتفاقاً می‌خواهند آن را به سمت و سوی دیگری ببرند. لذا معلوم است وقتی می‌بینند علما مخالفت می‌کنند، شروع به سخره گرفتن و … می‌کنند. غرض، آن اول انجام می‌شود و بعد آن‌ها مخالفت می‌کنند که چرا این کار را کردید امّا این مطلب که هنوز ثابت نشده، چه کسی ثابت کرده و گفته، کدام دادگاه، کدام مسئله و مطلب؟

اتّفاقاً ما روایت هم داریم ای بسا قاری هم چنین و چنان باشد – البته من ایشان را عرض نمی‌کنم – امّا امکان دارد به دنیاطلبی روی آورد و از قاریان نابکار باشد. پیامبر اکرم، محمّد مصطفی(ص) فرمودند: «رُبَّ تَالِی الْقُرْآنِ وَ الْقُرْآنُ‌ یَلْعَنُه». لذا ای بسا کسانی هم این‌گونه باشند، امّا این مطلب هنوز اثبات نشده که کسی بخواهد این حرف را بزند.

اصل مترقّی ولایت فقیه دشمن را عاجز کرده است

بعد هم اگر می‌گویند: چرا آقایان اعتراض نمی‌کنند و حالا سکوت کردند، چون قاری محبوب رهبری است و … باید گفت: معلوم است شما از جای دیگر سوختید. شما از اصل مترقّی ولایت مطلقه فقیه سوختید و می‌بینید که همین اصل مترقّی باعث شده که شمایی که می‌گفتید بشار اسد حتماً رفتنی است، در سوریه، زمین‌گیر شدید. آن وقت امروز یکی از همین کسانی که در کنگره آمریکاست، گفته: باید بشار اسد را ترور کنیم و راهش فقط همین است که تمام شود. یعنی تا دیروز این‌ها را درست کرده بودید، کل سوریه را تخریب کردید، حالا این‌گونه می‌گویید.

همه آن مملکت زیبا، با خاک یکسان شد و جاهایی که به عنوان مکان‌های تاریخی بود، از بین رفت. سوریه به آن قشنگی و زیبایی را که شبیه لبنان بود، از بین بردید، با عراق هم همین‌طور کردید و دیدید که همه جا زمین گیر شدید. یمن که دیگر هیچی ندارد و دائم دارید خاک هایش را می‌کوبید. باز می‌بینید آن‌جا هم زمین گیر شدید و می‌دانید همه این‌ها به یک اشاره ولایت فقیه است.

عزیزان! تمام سوختن این‌ها این‌جاست و همه دارند از این می‌سوزند. آن ولایت فقیهی که منشأ آن ولایت مولی الموالی، امیرالمؤمنین، اسدالله الغالب، علی بن ابی طالب(ع) است. لذا چون این‌ها سوخته‌اند که باید بیشتر هم بسوزند، چنین مطالبی بیان می‌کنند.

در همین آیه شریفه که این مدّت داریم بحث می‌کنیم، آمده: «فمن تبع هدای فلا خوف علیهم و لا هم یحزنون». در تفسیر عیاشی است که از وجود مقدّس امام باقر(ع) درباره همین آیه شریفه سؤال شد. حضرت فرمودند: در باطن این، هدایتی نقش دارد، سؤال شد که آن چیست و تفسیرش چیست؟ حضرت فرمودند: «تفسیر الهدی، علی(ع) قال الله فیه فمن تبع هدای فلا خوف علیهم و لا هم یحزنون» تفسیر این هدایت، فقط امیرالمؤمنین است و متابعت او، این اثر را دارد که دیگر نه خوفی هست و نه حزنی. این هم یکی از آن نکات بسیار مهم است.

در این آیه شریفه‌ای که ما چندین جلسه هست راجع به آن بحث می‌کنیم، راجع به هبوط بیان شده است، «قلنا اهبطوا منها جمیعا فاما یاتینکم منی هدی فمن تیع هدای فلا خوف علیهم و لا هم یحزنون». گفتیم که خدا با بیان «اهبطوا» به صورت جمع، اشاره کرده که این هبوط مربوط به همه‌ی ما می‌باشد. هاء در «منها» هم که به جنّت برمی‌گردد. بعد پروردگار عالم می‌فرماید: درست است هبوط پیدا کردید، ولی من یله و رهایتان نمی‌کنم و هادی می‌فرستم. لذا خدا از روز نخست برای خودش این طور قرار داده بود، امّا از باب اطمینان به انسان این‌طور می‌فرمایند: «فإمّا یأتینّکم منّی هدی». حالا فرمود: «فمن تبع هدای». حالا این هدای، کیست؟ فرمودند: این هدای، امیرالمؤمنین است.

ولایت باعث هدایت است و ترک آن باعث شقاوت

در تفسیر البرهان، جلد سوم هست که پیغمبر اکرم، محمد مصطفی(ص) فرمودند: «بی انذرتم» به وسیله من، هشدار داده می‌شوید. قرآن می‌آید، هشدارتان می‌دهد که مواظبت و مراقبت کنید، «و بعلی ابن ابیطالب (ع) اهتدیتم» و به امیرالؤمنین هدایت می‌شوید. اصلاً ولایت باعث هدایت است.

جالب است که ادامه‌ی این روایت به این ماه هم می‌خورد که بعد فرمودند: «و بالحسن(ع) أعطیتم الاحسان» و به واسطه امام حسن مجتبی(ع) احسان می‌شوید، یعنی خدا به شما نیکی‌ها را مرحمت می‌کنید. «و بالحسین (ع) تسعدون» و به واسطه‌ی أبی‌عبدالله(ع)، خوشبخت و باسعادت می‌شوید.

لذا یکی از راه‌های سعادت، همین محرم و صفر و همین روضه برای ابی‌عبدالله(ع) و مشکی پوشیدن و گریه بر ایشان است.

در ادامه هم می‌فرمایند: و بدون او، حتماً بدبخت می‌شوید؛ یعنی اگر او را نداشته باشید، حتماً شقی و بدبخت می‌شوید. دیدیم که بعضی شقی شدند و مقابل امام ایستادند. حتّی ابن زیاد کاری کرد که کسانی هم که آمدند جنگ نکنند و گفتند: ما کاری نداریم، مجبور شوند و به جنگ بروند. همان‌هایی که به ابی عبدالله(ع) نامه داده بودند.

من این مطلب را قبلاً عرض کردم و این‌جا کوتاه اشاره کنم. من دهه اوّل روایت را خواندم، خودتان بروید و مراجعه کنید. امام در روز عاشورا چند خطبه خواندند و چند مرتبه آمدند و صحبت کردند که این‌ها را هم ما داریم و هم اهل جماعت. حضرت در یکی از خطبه‌ها پنج نفر را اسم بردند، گفتند: یا فلان، یا فلان و …، همه را با اسم خودشان بردند و بعد فرمودند: مگر شما نبودید که نامه دادید و دعوت کردید، پس چه شد!؟ این‌ها کسانی بودند که وقتی ابن زیاد آمد و گفت: این کاروان که دارند می‌آیند، هیکل‌های آن چنانی دارند زنان را چه می‌کنند و … – که من این‌ها را در سال‌های گذشته بیان کردم و تاریخ را خواندم – گفتند: اگر این‌ها بیایند، تا سه روز خون و ناموس شما حلال است، مواظب باشید. این ترسوها هم از ترس گفتند: ما نمی‌رویم. بعد هم همین ابن زیاد آمد و این‌ها را به جنگ با ابی‌عبدالله(ع) مجبور کرد و سه تا از آن‌هایی که نامه داده بودند، کشته شدند. ببینید کار به کجا می‌کشد! حبّ الدنیا!

لذا می‌فرمایند: به وسیله اوست که سعاتمند می‌شوید و اگر رعایت نکنید، شقی می‌شوید. «الا و ان الحسین(ع) باب من ابواب الجنّه» أبی‌عبدالله(ع) دربی از درب‌های بهشت است، «من عاداه حرم اللّه علیه ریح الجنه» و هر کس با او دشمنی بورزد، اصلاً حرام است که بوی بهشت به مشامش برسد، چه برسد که بخواهد بهشت برود. این نکته بسیار مهمّی است.

لذا قرآن می‌فرماید: اگر کسی از هدایت خدا تبعیّت کند، خوف و حزنی ندارد. تبعیّت از هدایت خدا هم تبعیت از ولایت امیرالمؤمنین و ولایت حضرات معصومین است که امام راحل و عظیم الشّأنمان هم فرمودند: ولایت فقیه، استمرار ولایت رسول الله(ص) است.

لذا تمام این دشمنی‌ها برای همین ولایت است. چون هرچه دیدند، از این‌جا دیدند. شما نگاه کنید در لبنان هرچه دیدند، از همین بود. لبنانی که یک روز بیروتش را هم گرفته بودند و همه اعراب هم تسلیم صهیونیسم جهانی، اسرائیل ملعون و یهود بودند، امّا امروز کار را به یک باریکه غزه رساندند و دشمن دیگر بیش از آن، نمی‌تواند تصرف کند. همه‌ی این‌ها را هم از شیعه و ولایت می‌بینند. همان باریکه غزه را هم خیلی نمی‌شود بیان کرد، آن‌جا چه کردند، چه کسانی بودند و چقدر آن‌جا شیعه و محبّ اهل بیت به وجود آمدند و چقدر هستند، اتّفاقاً آن‌ها باعث شدند. همه این‌ها برای همین است.

لذا هر کس از این ولایت تبعیت کند «فلا خوف علیهم و لا هم یحزنون». امام باقر(ع) فرمودند: این هدایت، ولایت امیرالمؤمنین است و هر کس از او تبعیت کند، دیگر خوف و حزن ندارد.

این هم بحث روایی بود و نکات دیگری هم هست که فرصت نشد.

لذا عزیزان! آن‌ها از قرآن و قرآن‌شناسان حقیقی یعنی اهل ولایت، ولایت امیرالمؤمنین می‌ترسند و إلّا الان در مکه هم یک عدّه دارند قرآن می‌خوانند، تازه پایشان را هم دراز می‌کنند و قرآن را روی آن قرار می‌دهند و تند تند قرآن می‌خوانند.

از آداب تلاوت قرآن…

اتّفاقاً روایت هم داریم – منتها فرصت نیست، اگر شد وقت دیگری می‌خوانم – که فرمودند: سعی کنید قرآن را در سی روز بخوانید. قرآن را در سه روز نخوانید، غیر از ماه مبارک رمضان. سؤال شد: چرا؟ حضرت فرمودند که تأمّل و تدبّر در قرآن کنید که چه می‌خوانید؛ چون قرآن راه زندگی است. قرآن را همین طور تند تند نخوانید. حتی ابن عباس می‌گوید که به پیامبر بیان کردم که من سه روزه بخوانم؟ حضرت فرمودند: نه. گفتم: ده روزه بخوانم؟ حضرت فرمودند: نه. گفتم: بیست روزه بخوانم؟ حضرت فرمودند: کمتر از این نخوان و سعی کن حقّ تلاوت قرآن را رعایت کنی و طوری نباشد که تند تند قرآن را بخوانی. قرآن را سعی کن آرام و با تأمّل در قرآن بخوانی. این نکاتی است که نشان می‌دهد باید مواظب باشیم تندتند نخوانیم و در قرآن، تأمّل کنیم.

لذا این‌ها از همین قرآن می‌ترسند. از قرآنی که از ولایت بیرون می‌آید، نه قرآنی که دیگران می‌خوانند. نابکاران هم که حضرت می‌فرمایند، شاید همان وهابیّت ملعون باشند که به ظاهر قرآن هم می‌خوانند. لذا فرمودند که باید با آرامش و طمأنینه قرآن خوانده شود و این قرآن، قرآنی است که ولایت در آن باشد. قرآن بدون ولایت، معنا ندارد و إلّا همین طور هرچه خواستی قرآن بخوان، آمریکایی‌ها و صهیونیست‌ها هم کاری ندارند، در مدینه هم دارند تند تند قرآن می‌خوانند. إن‌شاءالله با نابودی آل سعود، این آل یهود، راه مکه و مدینه باز شود و بروید، آن جا می‌بینید که قرآن می‌خوانند و بعد همان جا دراز می‌کشند و می‌خوابند، بعد دوباره بلند می‌شود و بدون این که وضویی بگیرد، باز قرآن و نماز می‌خوانند. اصلاً نمی‌فهمند چه می‌خوانند، فقط دلشان خوش است که تند تند دارند، قرآن می‌خوانند، بدون این که در آن تأمّل و تدبّری کنند. اصلاً این آیات الهی برای چه آمده، چه کار دارد؟ فقط بخوانیم که ثواب ببریم!؟ خدای حکیم می‌گوید یک چیزی آوردم که فقط شما بخوانید و ثواب ببرید!؟ این که دور از حکمت و علم است!

تدبّر بدون ولایت فایده ندارد!

اتّفاقاً ثواب قرائت هم برای همین است که من و شما را ترغیب کنند که برویم و در آن تأمّل و تدبّر کنیم. این تأمّل و تدبّر خیلی مهم است و این را بگویم که حتّی این تأمّل و تدبّر در قرآن، بدون ولایت به وجود نمی‌آید. «فمن تبع هدای» این هدای، امیرالمؤمنین است، کسی که از امیرالمؤمنین تبعیت کند، خوفی ندارد. پیامبر فرمود من انذارم امّا هدایت را امیرالمؤمنین می‌دهد و هدایت در تبعیت از ولایت است.

بیان کردم که فرمودند: حب أبی­عبدالله، باب من ابواب الجنه است. لذا در انتهای بحثمان، یک سلام به حضرت بدهیم. ما نمی‌دانیم این سلام‌ها و این زیارات و اشک‌ها چه ثوابی دارد!

قبلا هم گفتم امّا بعضی از چیزها را از باب تذکار هرچه بگویی، کهنه نمی‌شود. عنایت ابی‌عبدالله(ع) در آن دنیا به آیت‌الله العظمی آسیّد ابوالحسن اصفهانی به خاطر سلام‌های آخر بحثشان را شنیدیم. من به آیت‌الله مولوی قندهاری بیان کردم: ما این را قبلاً شنیده بودیم. ایشان فرمودند: آن کسی که شنیده بودید، خودم بودم. شنیده بودیم که وقتی آیت‌الله العظمی آسیّد ابوالحسن اصفهانی از دنیا رفت، در عالم رؤیا ایشان را دیده بودند – که آیت‌الله مولوی قندهاری دیده بودند – و آقا فرموده بودند: خیلی سخت است، سؤال‌های عجیبی می‌کنند.

آیت‌الله مولوی قندهاری فرمودند: تعجّب کردم، گفتم: از شما!؟ ایشان فرمودند: آشیخ محمد حسن! هر کس مسئولیتش بیشتر است، از او بیشتر سؤال می‌کنند. مرجع تقلید که مسئولیتش بیشتر است، بیشتر سؤال و جوابش می‌کنند.

شاید یک دلیل که از ایشان خیلی سؤال و جواب کردند همین است. چون ایشان از امام زمان هم توقیع دارد و مرجع یکه تاز است.

فرمودند: خیلی پرسیدند و اصلاً هم مرا با عنوانی خطاب نمی‌کردند، از آیت‌الله العظمی و نائب امام زمان و …، هیچ خبری نبود. فقط مأمور گذاشته بودند و می‌گفتند: ابوالحسن بگو این چه شد و … ایشان فرمودند: خیلی ترسناک بود. من جواب می‌دادم، بعضی را اشکال می‌گرفتند که پس این جایش چه بوده، چرا آن جا آن طور بوده و …، خیلی طولانی بود. می‌فرمودند: آن جا پرونده‌ای هم داشتم و خیلی بر من سخت می‌گذشت. یک موقع دیدم یک ورقه خیلی کوچکی از نور آمد و دست این مأمور دادند. گفت: جمعش کنید. گفتند: چیست؟ این جا بود که فقط لفظ سید را به آقا دادند. گفتند: ابی‌عبدالله(ع) فرمود: آسیّد ابوالحسن ما را رها کنید، این در آخر درس هایش به ما سلام می‌داده است.

می‌گویند: عادت آسیّد ابوالحسن اصفهانی این بوده که در انتهای درس‌هایش می‌گفته: «السّلام علیک یا ابا عبدالله(ع)».

آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی هم فرمودند: این دستمالی را که من یک عمر، بیش از هفتاد سال با آن گریه کردم را همراه من دفن کنید. جنازه من را درحسینیه‌ام بیاورید و یک سر عمامه‌ام را به منبر و یک سرش را به تابوت ببندید و روضه وداع بخوانید، زیارت ابی‌عبدالله بخوانید.

مراجع به آن بزرگی و باعظمتی می‌دانند همه چیز حسین است. باب من ابواب الجنه.

لذا فقط اخلاص، فقط برای خدا بخوانیم، قرهی برای خدا بگوید، شما برای خدا بشنوید، برای خدا، برای حبّ به اهل بیت. برای نزدیک شدن به اهل بیت.

چون اگر هزار کتاب هم خوانده باشیم، باز هیچ است. البته نعوذبالله یک موقع تشویق به آن سمت نشود. اسلام بسیار ما را به علم تشویق کرده «اطلبوا العلم من المهد الی اللحد» و قرآن هم فرموده: «هل یستوی الذین یعلمون و الذین لا یعلمون»، «والذین اوتوالعلم درجات» و … امّا واقعاً انسان می‌بیند که همه چیز، حبّ اهل بیت است، لذا انسان در آن‌جا می‌گوید: ای کاش جاهل بودم، امّا فقط من را روضه‌خوان و سلام‌ده و گریه‌کن برای ابی‌عبدالله یادداشت و ثبت و ضبط می‌کردند. عرض کردم، اشتباه نشود، کسی با علم مخالف نیست، امّا می‌خواهم بگویم، این‌قدر این بحث، عظمت دارد.

منبع: مهر

ضرورت ساده زیستی برای مسئولان حکومت اسلامی

یکی از مهمترین شاخصه های دولت مطلوب اسلامی، که به کرات در بیانات رهبر انقلاب و حضرت امام (ره) مورد تأکید قرار گرفته است مسئله «ساده زیستی» کارگزاران حکومت است. هرچند ساده‌زیستی برای تمام افراد جامعه ارزش محسوب می‌شود، اما برای مسئولان و مدیران جامعه – خصوصاً اگر شخص مسئول منتسب به دین باشد که در نتیجه رفتار وی در نگاه مردم رنگ دینی نیز به خود می‌گیرد – یک ضرورت است. امیرالمؤمنین (علیه السلام) در نامه ای معروف به یکی از کارگزارانشان (عثمان بن حنیف)، که دعوت یکی از ثروتمندان برای مهمانی را پذیرفته بود، می فرمایند:

«گمان نمى‏کردم مهمانى مردمى را بپذیرى که نیازمندانشان با ستم محروم شده، و ثروتمندانشان بر سر سفره دعوت شده‏اند. اندیشه کن در کجایى و بر سر کدام سفره مى‏خورى؟ پس آن غذایى که حلال و حرام بودنش را نمى‏دانى دور بیفکن، و آنچه را به پاکیزگى و حلال بودنش یقین دارى مصرف کن. آگاه باش امام شما از دنیاى خود به دو جامه فرسوده، و دو قرص نان رضایت داده است، بدانید که شما توانایى چنین کارى را ندارید امّا با پرهیزکارى و تلاش فراوان و پاکدامنى و راستى، مرا یارى دهید. پس سوگند به خدا من از دنیاى شما طلا و نقره‏اى نیندوخته، و از غنیمت‏هاى آن چیزى ذخیره نکرده‏ام، بر دو جامه کهنه‏ام جامه‏اى نیفزودم، و از زمین دنیا حتى یک وجب در اختیار نگرفتم و دنیاى شما در چشم من از دانه تلخ درخت بلوط ناچیزتر است… من اگر مى‏خواستم، مى‏توانستم از عسل پاک، و از مغز گندم، و بافته‏هاى ابریشم، براى خود غذا و لباس فراهم آورم، امّا هیهات که هواى نفس بر من چیره گردد، و حرص و طمع مرا وا دارد که طعامهاى لذیذ برگزینم، در حالى که در «حجاز» یا «یمامه» کسى باشد که به قرص نانى نرسد، و یا هرگز شکمى سیر نخورد، یا من سیر بخوابم و پیرامونم شکم‏هایى که از گرسنگى به پشت چسبیده، و جگرهاى سوخته وجود داشته باشدیا چنان باشم که شاعر گفت: «این درد تو را بس که شب را با شکم سیر بخوابى و در اطراف تو شکم‏هایى گرسنه و به پشت چسبیده باشد آیا به همین رضایت دهم که مرا امیرالمؤمنین خوانند و در تلخى‏هاى روزگار با مردم شریک نباشم و در سختى‏هاى زندگى الگوى آنان نگردم. آفریده نشده‏ام که غذاهاى لذیذ و پاکیزه مرا سرگرم سازد، چونان حیوان پروارى که تمام همّت او علف، و یا چون حیوان رها شده که شغلش چریدن و پر کردن شکم بوده، و از آینده خود بى خبر است. آیا مرا بیهوده آفریدند آیا مرا به بازى گرفته‏اند آیا ریسمان گمراهى در دست گیرم و یا در راه سرگردانى قدم بگذارم… به خدا سوگند، که تنها اراده خدا در آن است، چنان نفس خود را به ریاضت وادارم که هرگاه یک قرص نان بیابد شاد شود، و به نمک به جاى نان خورش قناعت کند، و آنقدر از چشم‏ها اشک ریزم که چونان چشمه‏اى خشک در آید، و اشک چشمم پایان پذیرد. آیا سزاوار است که چرندگان، فراوان بخورند و راحت بخوابند، و گله گوسفندان پس از چرا کردن به آغل رو کنند، و على نیز [همانند آنان‏] از زاد و توشه خود بخورد و استراحت کند. پس چشم علی روشن باد! که پس از سالیان دراز، چهارپایان رها شده، و گلّه‏هاى گوسفندان را الگو قرار دهد…پس از خدا بترس اى پسر حنیف! و به قرص‏هاى نان خودت قناعت کن، تا تو را از آتش دوزخ رهائى بخشد.»[۱]

حضرت همچنین در پاسخ به شریح (که از مسئولین حکومت بود) و خانه ای با قیمت گزاف خریده بود، با نگاه خشم آلودی فرمود:

«اى شریح! به زودى کسى به سراغت مى‏آید که به نوشته‏ ات نگاه نمى‏کند، و از گواهانت نمى‏پرسد، تا تو را از آن خانه بیرون کرده و تنها به قبر بسپارد. اى شریح! اندیشه کن که آن خانه را با مال دیگران یا با پول حرام نخریده باشى، که آنگاه خانه دنیا و آخرت را از دست داده‏ اى. اما اگر هنگام خرید خانه، نزد من آمده بودى، براى تو سندى مى‏نوشتم که دیگر براى خرید آن به درهمى یا بیشتر رغبت نمى‏کردى؛ آن سند را چنین مى‏نوشتم: این خانه‏اى است که بنده‏اى خوار آن را از مرده‏اى آماده کوچ خریده، خانه‏اى از سراى غرور، که در محلّه نابود شوندگان و کوچه هلاک شدگان قرار دارد. این خانه به چهار جهت منتهى مى‏گردد: یک سوى آن به آفت‏ها و بلاها، سوى دوّم آن به مصیبت‏ها، و سوى سوم به هوا و هوس‏هاى سست کننده، و سوى چهارم آن به شیطان گمراه کننده ختم مى‏شود، و در خانه به روى شیطان گشوده است. این خانه را فریب خورده آزمند، از کسى که خود به زودى از جهان رخت برمى‏بندد، به مبلغى که او را از عزّت و قناعت خارج و به خوارى و دنیا پرستى کشانده، خریدارى کرده است. هرگونه نقصى در این معامله باشد، بر عهده پروردگارى است که اجساد پادشاهان را پوسانده، و جان جبّاران را گرفته، و سلطنت فرعون‏ها چون «کسرى» و «قیصر» و «تبّع» و «حمیر» را نابود کرده است. آنان که مال فراوان گرد آورده و بر آن افزودند و آنان که قصرها ساخته و محکم کارى کردند، طلا کارى کرده و زینت دادند، فراوان اندوختند و نگهدارى کردند و به گمان خود براى فرزندان خود باقى گذاشتند، همگى آنان به پاى حسابرسى الهى، و جایگاه پاداش و کیفر رانده مى‏شوند؛ آنگاه که فرمان داورى و قضاوت نهایى صادر شود «پس تبهکاران زیان خواهند دید». به این واقعیّت‏ها عقل گواهى مى‏دهد هرگاه که از اسارت هواى نفس نجات یافته، و از دنیا پرستى به سلامت بگذرد.»[۲]

امام خمینی(ره) پیرامون ضرورت ساده زیستی مسئولان می فرمایند:

«از اهم مسائلى که باید تذکر بدهم، مسئله‏اى است که به همه روحانیت و دست‏اندرکاران کشور مربوط مى‏شود، و همیشه نگران آن هستم که مبادا این مردمى که همه چیزشان را فدا کردند و به اسلام خدمت نموده و به ما منّت گذاشتند، به واسطه اعمال ما از ما نگران بشوند؛ زیرا آن چیزى که مردم از ما توقع داشته و دارند و به واسطه آن دنبال ما و شما آمده‏اند و اسلام را ترویج نموده و جمهورى اسلامى را بپا کردند و طاغوت را از میان بردند، کیفیت زندگى اهل علم است. اگر خداى نخواسته، مردم ببینند که آقایان وضع خودشان را تغییر داده‏اند، عمارت درست کرده‏اند و رفت و آمدهایشان مناسب شأن روحانیت نیست، و آن چیزى را که نسبت به روحانیت در دلشان بوده است از دست بدهند، از دست دادن آن همان و از بین رفتن اسلام و جمهورى اسلامى همان. البته من این نکته را عرض کنم، یک دسته‏اى که در معرض خطر هستند باید خودشان را حفظ کنند، ولى همین‏ها هم باید مواظب باشند که زاید بر میزان نباشد. شما گمان نکنید که اگر با چندین اتومبیل بیرون بیایید وجهه‏تان پیش مردم بزرگ مى‏شود، آن چیزى که مردم به آن توجه دارند و موافق مذاق عامه است، اینکه زندگى شما ساده باشد؛ همان طورى که سران اسلام و پیغمبر اسلام و امیرالمؤمنین و ائمه ما زندگى‏شان ساده و عادى بود، بلکه پایین‏تر از عادى. آنها هم که جمهورى اسلامى را بپا کردند، مردم عادى هستند، و کسانى که بالا بالاها نشسته‏اند، هیچ دخالتى در این مسائل نداشته و ندارند. این مردم بازار و کشاورز و کارگران کارخانه‏ها و طبقات ضعیف- به حسب دنیا و قوى به حسب آخرت- هستند که این توقع را دارند که اگر خداى نخواسته، نفوس این مردم از ما منحرف بشود، ضرر آن براى ما تنها نیست، بلکه براى اسلام است. و ما باید حفظ کنیم آنهایى را که اسلام و جمهورى اسلامى را نگه داشته‏اند و بعد از این هم نگه خواهند داشت، و حفظ آن به این است که زندگى ما ساده و عادى باشد. آنهایى هم که مى‏خواهند خودشان را حفظ کنند، باید بدانند که گاهى با یک اتومبیل پیکان بهتر مى‏توانند محفوظ باشند تا وسیله دیگر. و ائمه جمعه و جماعاتى که اگر عادى بیرون بیایند ممکن است از بین بروند، باید به آن مقدارى حفظ کنند که زیاد نباشد. و این طور نباشد که امام جمعه‏اى وقتى در خیابان مى‏آید، خیابان را خلوت کنند و هیاهو به راه بیندازند؛ این طور چیزها حیثیتشان را در جامعه ساقط مى‏کند. بزرگى شما آقایان به دنیا نیست، بزرگى شما به آخرت است، و اینکه پیش خدا آبرومند باشید. و این یک مسئله مهمى است که دخالت در حفظ جمهورى اسلامى دارد و ما باید خیلى مواظب باشیم، و اهل علم و دولت و دست‏اندرکاران بیشتر باید مواظب باشند، چرا که همه دنبال این هستند که نقطه ضعفى، خصوصاً از اهل علم پیدا کنند و در همه جا مطرح سازند. و ما باید به گونه‏اى زندگى کنیم که اگر چنانچه آن را از ما گرفتند، حسرت نخوریم، نه اینکه مثل رئیس جمهور آمریکا که اگر این مقام را از او بگیرند شاید از حسرت دق کند!»[۳]

پاسخ به برداشت های نادرست از مسئله ساده زیستی

البته در عین حال باید توجه داشت که ساده زیستی مسئولین به معنای دنیاگریزی در سیاست گذاری های اقتصادی و بی توجهی به رفاه مردم نیست. رهبر انقلاب در این زمینه نیز می فرمایند:

«این که دارم می گویم، منظورم بهره‌مندی شخصی است؛ معنایش این نیست که کشور، کار آبادانی و عمران نکند و دنیا را آباد نکند. اینها همیشه، تخلیه‌ها و شبهه‌افکنی های مخالفین اسلام بوده؛ می گفتند که اسلام با دنیا مخالف است؛ یعنی دنیا را آباد نکنیم! نه، آن دنیایی که گفته می شود، دنیای شخصی است؛ یعنی خود شما دنبال تکیّف زندگی دنیایی نباشید و زندگی را ساده بگذرانید. معنایش این است. امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام)، شخصاً زاهدانه‌ترین زندگی ها را داشت؛ اما در عین حال، مرتب هم کار می کرد، مزرعه را آباد و چاه آب جاری می کرد؛ جهاد می کرد و کشور را اداره می کرد؛ حکومت به آن عظمت را ریاست می کرد؛ سیاستگذاری و سیاستمداری می کرد. غرض و مراد ما، دل سپردن به دنیاست که البته مقدار زیادی از مشکلات ما ناشی از این مسأله است! منِ مسؤول دولتی و حکومتی، یا من روحانی، باید مواظب باشم – بخصوص ما دو صنف، خصوصیتی داریم – یک وقت گفتند: «وای به حال آن کسانی که هر دو هستند؛ هم مسؤول حکومتی، هم روحانی»؛ اینها مشکلشان بیشتر و تکلیفشان سنگینتر است! توقع مردم، بجا و بحق از آنها بیشتر است؛ خدای متعال هم آنها را بیشتر مورد سؤال قرار خواهد داد، چون اثر عملشان هم بیشتر است. ما باید بیشتر مواظب باشیم.»[۴]

آثار ساده زیستی زمامداران در جامعه

الف. تثبیت و بقاء حکومت

یکی از آثار مهم ساده‌زیستی مسئولان، این است که قلوب مردم را به سوی خود جلب کرده و آرامش روحی را به جامعه تزریق می‌کند. به همین دلیل است که همواره عالمان دینی که همچون مردم عادی زندگی ساده و بی‌تکلفی داشتند مورد عنایت و محبت مردم بودند و مردم که میان حرف و عمل این بزرگان تطابق می‌دیدند، از جان و دل مطیع آنان بودند. امام خمینی (ره) در این باره می فرمایند:

«آن روزى که دولت ما توجه به کاخ پیدا کرد، آن روز است که باید ما فاتحه دولت و ملت را بخوانیم. آن روزى که رئیس جمهور ما خداى نخواسته، از آن خوى کوخ‏نشینى بیرون برود و به کاخ‏نشینى توجه بکند، آن روز است که انحطاط براى خود و براى کسانى که با او تماس دارند پیدا مى‏شود. آن روزى که مجلسیان خوى کاخ‏نشینى پیدا کنند خداى نخواسته، و از این خوى ارزنده کوخ‏نشینى بیرون بروند، آن روز است که ما براى این کشور باید فاتحه بخوانیم. ما در طول مشروطیت از این کاخ‏نشینها خیلى صدمه خوردیم. مجلس هاى ما مملو از کاخ‏نشین بود و در بینشان معدودى بودند که از آن کوخ‏نشینها بودند، و همین معدودى که از کوخ‏نشین ها بودند از خیلى از انحرافات جلو مى‏گرفتند و سعى مى‏کردند براى جلوگیرى. آن روزى که توجه اهل علم به دنیا شد و توجه به این شد که خانه داشته باشم چطور، و زرق و برق دنیا خداى نخواسته در آنها تأثیر بکند، آن روز است که باید ما فاتحه اسلام را بخوانیم.»[۵]

ایشان همچنین در سخنان دیگری می فرمایند:

«اگر خداى نخواسته، مردم ببینند که آقایان وضع خودشان را تغییر داده‏اند، عمارت درست کرده‏اند و رفت و آمدهایشان مناسب شأن روحانیت نیست، و آن چیزى را که نسبت به روحانیت در دلشان بوده است از دست بدهند، از دست دادن آن همان و از بین رفتن اسلام و جمهورى اسلامى همان.»[۶]

بنابراین ساده زیستی مسئولین یکی از بزرگ‌ترین عوامل تثبیت حکومت اسلامی است. این یک قاعده عقلانی است که اگر مسئولین حکومت در سطح پایین ترین مردم جامعه زندگی کنند، آنگاه مردم نیز همراهی و حمایت بیشتری از حاکمان خواهند کرد و همین عامل موجب تثبیت بیشتر حکومت خواهد شد. همانگونه که حضرت در جمله دیگری می فرمایند:

«إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى فَرَضَ عَلَى أَئِمَّهِ الْعَدْلِ أَنْ یُقَدِّرُوا أَنْفُسَهُمْ بِضَعَفَهِ النَّاسِ کَیْلَا یَتَبَیَّغَ بِالْفَقِیرِ فَقْرُهُ؛ خداوند بر پیشوایان عادل واجب کرده که خود را با مردم ناتوان همسو کنند، تا فقر و ندارى، تنگدست را به هیجان و سرکشی نیاورد.»[۷]

عقل سیاسی می گوید اگر زندگی شخصی مسئولین حکومت مانند سایر مردم جامعه نباشد، آنگاه مردم با مقایسه سطح زندگی خود با مسئولین، دچار سرخوردگی شده و احتمالاً به اعتراض و طغیان روی خواهند آورد و این مسئله حتی ممکن است امنیت سیاسی حکومت را نیز دچار خدشه کند. و بالعکس، عقل سیاسی می گوید، اگر مردم مشاهده کنند که سطح زندگی مسئولینشان با آنان یکی است، حمایت و همراهی بیشتری با آنها خواهند کرد و همین موجب تثبیت بیشتر حکومت خواهد شد.

رهبر معظم انقلاب در سخنرانی مهم و دردمندانه خود در جمع مسئولان و کارگزاران نظام با اشاره معنادار به حادثه جنگ احد و دنیاطلبی برخی اصحاب پیامبر (ص) که منجر به رهاکردن تنگه و در نتیجه شکست سپاه اسلام شد، اینگونه به مسئولان وقت هشدار می دهند که مبادا دنیاطلبی آنان به اعتماد مردم به نظام اسلامی آسیب وارد کند:

«شما چگونه می خواهید محبت و اطمینان مردم را جلب کنید؟ مردم باید به من و شما اعتماد داشته باشند. اگر ما دنبال مسایل خودمان رفتیم، به فکر زندگی شخصی خودمان افتادیم، دنبال تجملات و تشریفاتمان رفتیم، در خرج کردن بیت‌المال هیچ حدی برای خودمان قایل نشدیم- مگر حدی که دردسر قضایی درست بکند! – و هرچه توانستیم خرج کردیم، مگر اعتماد مردم باقی می ماند؟ مگر مردم کورند؟ ایرانیان همیشه جزو هوشیارترین ملتها بوده‌اند؛ امروز هم به برکت انقلاب از هوشیارترین هایند؛ از هوشیارها هم هوشیارترند. آقایان! مگر مردم نمی بینند که ما چگونه زندگی می کنیم؟

آن وقتی که جوان حزب‌اللهی ما به جهاد یا به سپاه یا به فلان وزارتخانه می رفت و به او می گفتند که چه‌قدر حقوق می خواهی، می گفت این حرفها چیست، مگر من برای حقوق آمده‌ام؟ اصرار می کردند که بالاخره زندگی خودت و زن و بچه‌ات باید بگردد؛ یک چیزی بگیر. به نظر شما اینها افسانه است؟ به نظرم اگر شما بروید در دنیا این را نقل کنید، چنانچه کسی وضع چند سال قبل ما را ندیده باشد، خواهد گفت که افسانه است؛ ولی این واقعیت است. این رویداد، در همین ایران و در همین تهران و در همین وزارتخانه‌های ما اتفاق افتاد؛ یکی، دو مورد هم نبود. نماینده‌ی مجلس وقتی اول بار به او حقوق دادند، خجالت کشید حقوق را بگیرد! بعضی از دوستان ما در دوره‌ی اول نمایندگی مجلس، شرمشان آمد و ننگشان کرد که حقوق بگیرند! گفتند ما حقوق بگیریم!؟

برادران! من و شما داریم از آن ذخیره می خوریم؛ فراموش نکنید، آن را مردم دیدند. نمی شود ما در زندگی مادّی مثل حیوان بچریم و بغلتیم و بخواهیم مردم به ما به شکل یک اسوه نگاه کنند؛ مردمی که خیلی شان از اولیات زندگی محرومند.

در این راه، از خیلی چیزها باید گذشت. نه فقط از شهوات حرام، از شهوات حلال نیز باید گذشت. نمی گویم مثل پیامبر باشیم، نمی گویم مثل امیرالمؤمنین – که شاگرد پیامبر بود – باشیم؛ که انسان آن مطالب را که می خواند، تنش می لرزد. امیرالمؤمنینی که زهدش در زندگی و دنیا مَثَل سایر است و مسلمان و غیرمسلمان آن را می دانند، درباره‌ی پیامبر می گوید: «قد حقّر الدّنیا و صغّرها و اهون بها و هوّنها»؛[۸] دنیا را تحقیر کرد – یعنی همین لذایذ و بهره‌مندیها و برخورداریهای دنیا را کوچک کرد – به آنها توهین کرد و سبکشان نمود.

در قُبا برای پیامبر آب آوردند و چیزی هم مثل عسل قاطی آن کردند. پیامبر فرمود: من این را حرام نمی کنم، اما نمی خورم. این دو، دو چیز است؛ یا آب یا عسل. آن را از ما نخواسته‌اند. اگر از من و شما بخواهند، پدرمان درآمده است! مگر ما می توانیم آن‌طور زندگی بکنیم؟ پیداست که آن نفس قدسی ملکوتی، یک چیز دیگر است.

امیرالمؤمنین در همین جمله می فرماید که خدای متعال به پیامبر فهماند که اگر من دنیا را به اختیار از تو می گیرم، برای این است که چیز شیرین تری به تو بدهم. آن چیز شیرین تر را اولیای خدا می دیدند. من و شما آن را حس نمی کنیم؛ اما در آن راه باید برویم، در آن راه باید قدم برداریم، کمتر خرج کنیم، کمتر بذل و بخشش بیجا کنیم، کمتر به زندگی شخصی خودمان بپردازیم.

من و شما همان طلبه یا معلم پیش از انقلابیم. یکی از شماها معلم بود، یکی دانشجو بود، یکی طلبه بود، یکی منبری بود، همه‌مان این‌طور بودیم؛ اما حالا مثل عروسی اشراف عروسی بگیریم! مثل خانه‌ی اشراف خانه درست کنیم! مثل حرکت اشراف در خیابانها حرکت کنیم! اشراف مگر چگونه بودند؟ چون آنها فقط ریششان تراشیده بود، ولی ما ریشمان را گذاشته‌ایم، همین کافی است!؟ نه، ما هم «مترفین» می شویم. واللَّه در جامعه‌ی اسلامی هم ممکن است «مترف» به وجود بیاید. از آیه‌ی شریفه‌ی «واذا اردنا ان نهلک قریه امرنا مترفیها ففسقوا فیها» (اسراء/۱۶) بترسیم. تُرف، فسق هم دنبال خودش می آورد.

اندازه نگهدارید؛ دولت مخارجش زیاد و سنگین است. مخارج سنگین دولت منجر به این می شود که مثلاً در فلان بخش سوبسید را بردارند. این، سیاست درست و متین و منطقی هم است؛ شکی در آن نیست، باید هم انجام بگیرد، چاره‌یی هم نیست، روی مردم هم فشار می‌آید؛ اما این مخارج را منصفانه قرار بدهیم و خودمان به دست خودمان بر مخارج چیزی اضافه نکنیم.

اگر مبلغی از مخارج دولت، عبارت از تغییر دکوراسیون اتاق مدیر کل و معاون وزیر و وزیر و فلان مسؤول قضایی و فلان مسؤول در بخشهای گوناگون دیگر باشد، این جرم و خطاست. اگر یکی از مخارج دولت این باشد که فلان تعداد ماشین جدید بیاوریم و بین دستگاهها تقسیم بکنیم، ما حق نداریم این را جزو مخارج دولت حساب کنیم و به حساب آن از سوبسید مردم بزنیم. نه، این خلاف است. برای این کارها حد بگذارید. دستگاهها باید بخشنامه کنند و در مورد این تغییر دکوراسیون ها و تغییر خانه‌ها و خرج های اضافی حدی معین بکنند. من نمی گویم مثل بعضی از تندروها باشیم که می گویند در مسجد بنشینیم و وزارت کنیم؛ نه، در مسجد نمی شود. وزارت کردن، یک ساختمان و چهار تا اتاق و تعدادی مسؤول و یک مقدار هم بالاخره امکانات برای زندگی آن آقایی که می خواهد خدمت بکند، می خواهد؛ اما باید در حدی باشد.

گاهی از جاهایی گزارش های نومیدکننده‌یی می رسد و در برخی موارد انسان واقعاً عرق شرم بر پیشانیش می نشیند؛ رعایت کنید. سؤال می کنیم که چرا ماشین لوکس و نو و مدل بالا؟ می گویند که اشکال امنیتی داریم! چه اشکال امنیتی!؟ آقایان مسؤول در شورای امنیت کشور یا جاهای دیگر، بنشینند معین کنند و مسأله را در جایی ببُرند؛ من هم اگر باید دخالت کنم، بگویید در جایی دخالت کنم. این چه وضعی است که همین‌طور بی حساب و کتاب جلوی هر وزارتخانه و اداره‌یی، دهها ماشین به رنگهای گوناگون متعلق به مسؤولانِ آن‌جا به چشم می خورد!؟ چه کسی چنین چیزی را گفته است؟

گزارش آمده که روحانی عقیدتی، سیاسی در یکی از دستگاهها، خودش ماشین دارد، ولی ماشین دولتی سوار می شود! من نوشتم که حق ندارد این کار را بکند. برای من جواب آمد که این کار رویه است و همه می کنند! این آقا خودش یک ماشین دارد، که برای خودش لازم است؛ یکی هم خانمش دارد و نمی شود که خانمش از این ماشین استفاده‌کند! عجب! این چه حرفی است؟

من الان اعلام می کنم و قبلاً هم نوشتم و این را گفتم که آن وقتی که آقایان امکانات شخصی دارند، حق ندارند از امکانات دولتی استفاده بکنند. اگر ماشین دارید، آن را سوار شوید و به وزارتخانه و محل کارتان بیایید؛ ماشین دولتی یعنی چه؟ واللَّه اگر من از طرف مردم مورد ملامت قرار نمی گرفتم که مرتب ملاحظه‌ی جهات امنیتی را توصیه می کنند، بنده با ماشین پیکان بیرون می آمدم.

به حد ضرورت اکتفا کنید و اندازه نگه دارید؛ اینها ما را از مردم دور می کند، روحانیون را از مردم دور می کند. روحانیون، به تقوا و ورع و بی اعتنایی به دنیا در چشم ها شیرین شدند. بدون ورع و بدون دورانداختن دنیا، نمی شود در چشم ها شیرین ماند. مردم رودربایستی ندارند؛ خدا هم با کسی رودربایستی ندارد.

من بارها عرض کرده‌ام که خدای متعال در چند جای قرآن درباره‌ی بنی اسرائیل می گوید: «و فضّلناهم علی العالمین» (جاثیه/۱۶)؛ ما شما را بر همه‌ی مردم دنیا برتری دادیم. همین بنی اسرائیل اند که باز قرآن درباره‌ی آنها می فرماید: «و ضربت علیهم الذّلّه والمسکنه و باؤا بغضب من‌اللَّه» (بقره/۶۱). چرا؟ رفتار خود آنها موجب چنین وضعیتی شد. مگر خدا با من و شما قوم و خویشی دارد؟ مگر خدا با جمهوری اسلامی و با این اسم قوم و خویشی دارد؟ من و شما هستیم که باید معین کنیم این جمهوری، اسلامی است، یا اسلامی نیست؛ این هم در رفتار ماست.

البته بسیاری هم هستند که دندان این چیزها را کشیده‌اند و دور انداخته‌اند و به زندگی ساده ساخته‌اند و وسوسه‌ها اینها را به طرف خودش نکشانده است. من اینها را در میان مسؤولانمان – معمّ مان و غیرمعمّ مان – میشناسم؛ کم هم نیستند. اینی که من عرض می کنم، جمع و اقلیتی هستند؛ اکثریتی نیستند. واقعاً جمع قابل توجهی هستند که به این چیزها بی اعتنایند و همان‌طوری که قبل از انقلاب و اول انقلاب زندگی می کردند، همان‌گونه زندگی می کنند؛ این درست است. پس، محبت و اعتماد مردم، از راه بیان صادقانه و صحیح واقعیتها حاصل می شود.»[۹]

ب. داشتن همت بلند و گرفتن تصمیمات بزرگ

یکی دیگر از آثار ساده زیستی، ایجاد آمادگی در مسئولین برای انجام کارهای بزرگ است. امام خمینی(ره) در این باره می فرمایند:

«شما اگر گردش کنید در بین کاخ‏نشینان، گمان ندارم که پیدا کنید یک کاخ‏نشین موفق شده است به یک اختراع. کوخ‏نشینان بودند که موفق شده‏اند به این اختراعات. طبع قضیه کاخ‏نشینى، توجه به عیش و عشرت و توجه به دنیا و توجه به مال و منال است و نمى‏تواند شهوت و شکم، این طبقه را مهلت بدهد که در یک امر تفکرى وارد بشوند و فکر بکنند. آنهایى که اختراع کرده‏اند، آنهایى که زحمت کشیده‏اند و کتابهاى ارزنده تحویل جامعه داده‏اند در هر رشته‏اى، این کوخ‏نشینان بوده‏اند. طبع کاخ‏نشینى منافات دارد با تربیت صحیح، منافات دارد با اختراع و تصنیف و تألیف و زحمت. اگر در سرتاسر دنیا هم بخواهید گردش کنید و پیدا کنید، اگر موفق بشوید، یکى دو تا و چند تاست. تمام مصنفین از این کوخ‏نشینان بودند تقریباً، و تمام مخترعین از همین کوخ‏نشینان بودند تقریباً. ما وقتى که در مذهب خودمان ملاحظه مى‏کنیم که فقه ما آن طور غنى است و فلسفه ما آن طور غنى است، آن اشخاصى که این فقه را به این غنا رساندند و آن اشخاصى که این فلسفه را به این غنا رساندند کاخ‏نشینان نبودند، کوخ‏نشینان بودند. «شیخ طوسى» که مبدأ این امور و ارزنده ترین اشخاص در جامعه تشیع بوده است یک کاخ‏نشین نبوده است؛ اگر کاخ‏نشین بود نمى‏توانست این کُتبى که تحویل جامعه داده است و این شاگردهایى که تحویل جامعه داده است تحویل بدهد. در قشر مرفه نمى‏شود یک همچو کارى انجام‏ بگیرد. وقتى که در متأخرین از علما ملاحظه مى‏کنیم مى‏بینیم که «صاحب جواهر»  یک همچو کتابى نوشته است که اگر صد نفر انسان بخواهند بنویسند شاید از عهده برنیایند و این کاخ‏نشین نبوده. آن طور که نقل مى‏کنند در آن وقتى که ایشان این کتاب را نوشته‏اند سرداب در نجف نبوده، سرداب را «شیخ انصارى»  از ایران براى نجف سوغات برده، یک منزل محقر داشتند و در یک اتاقشان باز بوده به یک دالانى- از قرارى که نقل مى‏کنند- که در آن هواى گرم نجف یک نسیمى، نسیم داغى مى‏آمده است و ایشان مشغول تحریر «جواهر» بودند. از یک آدمى که علاقه به شکم و شهوات و مال و منال و جاه و امثال اینها دارد این کارها نمى‏آید؛ طبع قضیه این است که نتواند. زندگى «شیخ انصارى» را همه شنیده یعنى بسیارى شنیده‏اند چه وضعى داشته است در زهد. اگر نبود آن وضع، نمى‏توانست آن شاگردهاى بزرگى را تربیت کند و نمى‏توانست آن کتابهاى ارزنده را تحویل جامعه بدهد.»[۱۰]

ج. پایداری و شجاعت در برابر دشمن

یکی دیگر از آثار مهم ساده زیستی مسئولین «پایداری و شجاعت در دفاع از حق در مقابل باطل» است. کسی که خود را به ساده‌زیستی عادت داده و دل از تعلقات دنیا کنده است، آمادگی کامل برای دفاع از حق در مقابل زورگویان دارد. چنین کسی با شجاعت بیشتری در مقابل باطل‌گرایان می‌ایستد. همانگونه که امیرالمؤمنین (علیه السلام) می فرمایند:

«گویا مى‏شنوم که شخصى از شما مى‏گوید: «اگر غذاى فرزند ابى طالب همین است، پس سستى او را فرا گرفته و از نبرد با هماوردان و شجاعان باز مانده است». آگاه باشید درختان بیابانى، چوبشان سخت‏تر، و درختان کناره جویبار پوستشان نازک‏تر است. درختان بیابانى که با باران سیراب مى‏شوند آتش چوبشان شعله‏ورتر و پر دوام‏تر است. من و رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله و سلّم) چونان روشنایى یک چراغیم، یا چون آرنج به یک بازو پیوسته‏ایم، به خدا سوگند اگر اعراب در نبرد با من پشت به پشت یکدیگر بدهند، از آن روى بر نتابم، و اگر فرصت داشته باشم به پیکار همه مى‏شتابم. و تلاش مى‏کنم که زمین را از این شخص مسخ شده و این جسم کج اندیش(معاویه)، پاک سازم تا سنگ و شن از میان دانه‏ها جدا گردد.»[۱۱]

امام خمینی (ره) که روحیه‌ی مبارزه با ابرقدرت‌ها را با ساده‌زیستی قرین ساخته بود، می‌فرمود:

«اگر بخواهید بی‌خوف و هراس در مقابل باطل بایستید و از حق دفاع کنید و ابرقدرتان و سلاح های پیشرفته آنان و شیاطین و توطئه‌های آنان در روح شما اثر نگذارد و شما را از میدان بدر نکند، خود را به ساده‌زیستی عادت دهید و از تعلق قلب به مال و منال و جاه و مقام بپرهیزید.»[۱۲]

د. تقویت روحیه قناعت و سخت کوشی در جامعه

به حکم قاعده معروف «الناس علی دین ملوکهم»، یکی از مهمترین آثار ساده زیستی مسئولین، انتقال آن به مردم جامعه است. خو گرفتن مردم یک جامعه با روحیه قناعت و دوری از مصرف گرایی و اشرافی گری، خود آثار بسیار قابل توجهی بر جای خواهد نهاد. رهبر انقلاب در این زمینه می فرمایند:

«یک وقت هست که ما در زندگی شخصی خود مثلاً حرکت اشراف‌گونه‌یی داریم بین خودمان و خدا؛ که اگر حرام باشد، حرام است؛ اگر مکروه باشد، مکروه است؛ اگر مباح باشد، مباح است؛ اما یک وقت هست که ما جلوی چشم مردم یک مانور اشرافیگری میدهیم؛ این دیگر مباح و مکروه ندارد؛ همه‌اش حرام است؛ به‌خاطر این‌که تعلیم‌دهنده‌ی اشرافیگری است به: اولاً زیردست‌های خودمان، ثانیاً آحاد مردم به این کار تشویق میشوند. ما نباید مردم را به این کار تشویق کنیم. ممکن است در داخل جامعه کسانی پولدار باشند و ریخت و پاش کنند – البته این کار بدی است، ولی به خودشان مربوط است – اما ریخت و پاش ما اولاً از جیبمان نیست، از بیت‌المال است؛ ثانیاً ریخت و پاش ما مشوق ریخت و پاش دیگران است. واقعاً «النّاس علی دین ملوکهم». ملوک در اینجا به معنی پادشاهان نیست که بگوییم ما پادشاه نداریم؛ نه، ملوک شماها هستید؛ النّاس علی دین ماها.»[۱۳]

اگر روحیه قناعت در میان مردم جامعه ای ترویج شد و اگر به تبع مسئولین، مردم نیز به قناعت و دوری از تجملات در زندگی شخصی روی آورند، آنگاه «عزت و اقتدار ملی» افزایش خواهد یافت. تاریخ چه بسیار ملت‌ها و حکومت‌هایی را به خود دیده که به‌خاطر روحیه‌ی تجمل‌گرایانه‌ی سران و مردمانش تن به قراردادهای ذلت ‌بار داده و استقلال مملکتی را به پای لذت‌های زودگذر قربانی کرده‌اند! اگر جامعه‌ای که به دلیل روحیه قناعت، در برابر فشارها مقاومت کند و به‌خاطر برخوردار شدن از مواهب زودگذر دنیایی، عزت و استقلال خود را از دست ندهد، به آنچه که خود دارد، اکتفا می‌کند و با تلاش و کوشش سعی می‌کند که موقعیت‌های بهتری را به دست آورد.

آثار ترویج تجمل گرایی در جامعه

الف.تجمل گرایی، منشأ گسترش مفاسد اخلاقی

در نقطه مقابل باید گفت تجمل‌گرایی مسئولین سمّ مهلکی است که آثار مخرب آن دامان جامعه را خواهد گرفت. یکی از آثار مخرب تجمل گرایی مسئولان گسترش فساد و انحطاط اخلاقی در جامعه است.

قرآن کریم ریشه اصلی مهمترین مفاسد اخلاقی را نیز همین مسئله می داند. این مفاسد اخلاقی در قرآن کریم با تعابیری همچون استکبار، طغیان و سرکشی در برابر خداوند، نفاق، فسق، قساوت قلب و … بیان شده اند:

«قالَ الْمَلَأُ الَّذِینَ اسْتَکْبَرُوا مِنْ قَوْمِهِ لِلَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا لِمَنْ آمَنَ مِنْهُمْ أَ تَعْلَمُونَ أَنَّ صالِحاً مُرْسَلٌ مِنْ رَبِّه» (اعراف/۷۶)

در این آیه شریفه اشراف و راحت طلبان یک جامعه («ملأ»)، با عنوان «الَّذِینَ اسْتَکْبَرُوا؛ کسانی که استکبار ورزیدند» وصف شده اند.[۱۴]

«کَلاَّ إِنَّ الْإِنْسانَ لَیَطْغى/ أَنْ رَآهُ اسْتَغْنى‏؛ چنین نیست که انسان حق شناس باشد؛ مسلما طغیان مى‏کند. به خاطر اینکه خود را بى نیاز مى‏بیند!» (علق/۷-۶)

این آیه شریفه نیز یکی از اصلی ترین دلایل «طغیان» انسان در برابر پروردگار را احساس غنا و بی نیازی در او می داند. و بدیهی است که یکی از اصلی ترین عوامل ایجاد این حالت در انسان راحت طلبی و تجمل طلبی اوست.

و در نهایت یکی از سنت‌های قطعی پروردگار برای دولت و جامعه خوش گذران و تجمل پرست، بدبختی و هلاکت آن دولت و آن جامعه است. قرآن کریم در این زمینه می فرماید:

«وَ إِذا أَرَدْنا أَنْ نُهْلِکَ قَرْیَهً أَمَرْنا مُتْرَفِیها فَفَسَقُوا فِیها فَحَقَّ عَلَیْهَا الْقَوْلُ فَدَمَّرْناها تَدْمِیراً؛ و چون اراده کردیم که جمعیت و دیاری را نابود کنیم، توان‌گران خوش‌گذران را وادار به فساد می‌کنیم و وقتی به فسق پرداختند، سزاوار عذاب می‌شوند. آن‌گاه آنجا را زیر و زبر می‌کنیم و نابودشان می‌سازیم.»(اسراء/۱۶)

در این آیه شریفه نیز روی آوردن به «فسق» و گناه، یکی از نتایج «اتراف» شمرده شده است.

امام خمینی (ره) در این زمینه می‌فرمایند:

«این خوی کاخ‌نشینی اسباب این می‌شود که انحطاط اخلاقی پیدا شود. اکثر این خوی‌های فاسد، از طبقه‌ی مرفه به مردم دیگر صادر شده است.»[۱۵]

ایشان در سخنی دیگر خطاب به نمایندگان مجلس شورای اسلامی به‌صراحت می‌فرمایند‌:

«با زندگانی اشرافی و مصرفی نمی‌توان ارزش‌‌‌‌‌های انسانی‌اسلامی را حفظ کرد.»[۱۶]

ب.تجمل گرایی، زمینه ساز تربیت ضد انقلابی

اصولاً در شکل گیری هر نهضت و حکومت اسلامی، راحت طلبان و به تعبیر قرآن «مترفین»، در خط مقدم مبارزه سیاسی و فرهنگی با مصلحان و رهبران الهی جامعه بوده اند.

علامه طباطبایی در تعریف «مترفین» می فرمایند:

««اتراف» که مصدر کلمه «مترفین» است به معناى آن است که نعمت، صاحب نعمت را دچار مستى و طغیان کند؛ کسى که نعمت با او چنین کند، مى‏گویند او «اتراف» شده؛ یعنى سرگرمى به نعمت آن چنان او را مشغول کرده که از ماوراى نعمت غافل گشته. پس مترف بودن انسان به معناى دل بستگى او به نعمت‏هاى دنیوى است؛ چه آن نعمتهایى که دارد، و چه آنهایى که در طلبش مى‏باشد؛ چه اندکش و چه بسیارش.»[۱۷]

یک نمونه از آیات قرآن در این باره (مخالفت و دشمنی مترفین و رفاه زدگان با حکومت اسلامی) این کلام خداوند است که می فرماید:

«وَ ما أَرْسَلْنا فِی قَرْیَهٍ مِنْ نَذِیرٍ إِلَّا قالَ مُتْرَفُوها إِنَّا بِما أُرْسِلْتُمْ بِهِ کافِرُونَ؛ و ما درهیچ شهر و دیارى پیامبرى بیم‏دهنده نفرستادیم مگر اینکه مترفین آنها (که مست ناز و نعمت بودند) گفتند: «ما به آنچه فرستاده شده‏اید کافریم!»»(سبأ/۳۴)

علامه طباطبایی در ذیل این آیه شریفه می فرمایند:

«زیاده روى در لذایذ کار آدمى را به جایى مى‏کشاند که از پذیرفتن حق استکبار ورزد. هم چنان که آیه بعدى هم آن را افاده مى‏کند: «وَ قالُوا نَحْنُ أَکْثَرُ أَمْوالًا وَ أَوْلاداً وَ ما نَحْنُ بِمُعَذَّبِین». و خاصیت اتراف و ترفه و غوطه‏ور شدن در نعمت‏هاى مادى همین است که قلب آدمى به آن‏ها متعلق شود و آنها را عظیم بشمارد و سعادت خود را در داشتن آنها بداند؛ حالا چه اینکه موافق حق باشد، یا مخالف آن. در نتیجه همواره به یاد حیات ظاهرى دنیا بوده، ما وراى آن را فراموش مى‏کند.»[۱۸]

همچنین در بسیاری از آیات قرآن کریم از گروهی به نام «ملأ» (طبقه اشراف)[۱۹] نام می برد که سردمدار مبارزه با پیامبران بودند.[۲۰]

رهبر انقلاب در سخنانی به این واقعیت اشاره می کنند که این طبقه در جامعه اسلامی، همواره طلبکار انقلاب بوده اند و هیچگاه حاضر نبودند برای انقلاب هزینه کنند:

«البته همه‏ى افراد ملت و جامعه را باید خدمت کرد؛ اما مراد عمدتاً طبقه‏ى محرومند که باید مورد توجه خاص براى خدمت قرار بگیرند؛ به دو دلیل: اولًا چون احتیاجشان بیشتر است و عدل این را اقتضا مى‏کند؛ ثانیاً چون پشتیبانى آنها از نظام، جدى‏تر و همیشگى‏تر است و از اول این‏طور بوده است. در جبهه‏ها چه کسانى بودند؟ نسبتها را ملاحظه بکنید؛ خیلى از این پول‏داران، از این مرفهان جامعه، از این بى‏دردها و بى‏احساس‏ها، هشت سال جنگ آمد و رفت، اما این‏ها جنگ را حس نکردند؛ همان غذا، همان راحتى و همان آرامش! اگر چهار روز هم آن شهر مورد تهاجمى بود، سوار ماشینشان مى‏شدند و به یک جاى دیگر مى‏رفتند و راحت استراحت مى‏کردند؛ نفهمیدند که بر سر این مملکت چه گذشت!»[۲۱]

بنابراین ترویج اشرافی گری در بین مردم جامعه و شکل گیری یک طبقه مرفه متکبر (به تعبیر قرآن کریم، «مترفین» یا «ملأ»)، یکی از اصلی ترین تهدیدات امنیتی برای هر حکومت اسلامی به حساب می آید.

ج. رفاه زدگی و راحت طلبی، یک عامل اصلی نفاق ورزی

یکی دیگر از تأثیرات اجتماعی و سیاسی ترویج فرهنگ راحت طلبی و مصرف گرایی، ایجاد زمینه برای گرایش انسان به سمت نفاق ورزی است. این مطلب نیز از آیات متعدد قرآن کریم قابل برداشت است. در یک آیه پس از بیان کارشکنی های منافقین بر علیه حکومت اسلامی، خطاب به مؤمنین- و برای اینکه آنها نیز دچار نفاق نشوند- می فرماید:

«یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تُلْهِکُمْ أَمْوالُکُمْ وَ لا أَوْلادُکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَ مَنْ یَفْعَلْ ذلِکَ فَأُولئِکَ هُمُ الْخاسِرُونَ؛ اى کسانى که ایمان آورده‏اید! اموال و فرزندانتان شما را از یاد خدا غافل نکند! و کسانى که چنین کنند، زیانکارانند!»(منافقون/۹)

در آیات دیگری پس از نهی مؤمنین از خیانت به خدا و رسولش می فرماید:

«یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَخُونُوا اللَّهَ وَ الرَّسُولَ وَ تَخُونُوا أَماناتِکُمْ وَ أَنْتُمْ تَعْلَمُونَ/ وَ اعْلَمُوا أَنَّما أَمْوالُکُمْ وَ أَوْلادُکُمْ فِتْنَهٌ وَ أَنَّ اللَّهَ عِنْدَهُ أَجْرٌ عَظِیمٌ؛ اى کسانى که ایمان آورده‏اید! به خدا و پیامبر خیانت نکنید! و (نیز) در امانات خود خیانت روا مدارید، در حالى که میدانید (این کار، گناه بزرگى است)!/ و بدانید اموال و اولاد شما، وسیله آزمایش است و (براى کسانى که از عهده امتحان برآیند،) پاداش عظیمى نزد خداست!»(انفال/۲۸- ۲۷)

در آیه ای دیگرخطاب به پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)، یکی از ویژگی های منافقان را دلبستگی آنها به مال و فرزندان می داند:

«فَلا تُعْجِبْکَ أَمْوالُهُمْ وَ لا أَوْلادُهُمْ إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُعَذِّبَهُمْ بِها فِی الْحَیاهِ الدُّنْیا وَ تَزْهَقَ أَنْفُسُهُمْ وَ هُمْ کافِرُونَ؛و (فزونى) اموال و اولاد آنها، تو را در شگفتى فرو نبرد خدا مى‏خواهد آنان را به وسیله آن، در زندگى دنیا عذاب کند، و در حال کفر بمیرند!» (توبه/۵۵ و۸۵)

خداوند در سوره مبارکه توبه به داستان فردی اشاره می کند که با اصرار از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) درخواست می کرد برای او دعا کند تا خداوند مال فراوانى به او بدهد!، پیغمبر به او فرمود: «قلیل تؤدى شکره خیر من کثیر لا تطیقه؛ مقدار کمى که حقش را بتوانى ادا کنى، بهتر از مقدار زیادى است که توانایى اداء حقش را نداشته باشى.» آیا بهتر نیست که تو به پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) تاسى‏جویى و به زندگى ساده‏اى بسازى؟ ولى ثعلبه دست‏بردار نبود، و سرانجام به پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) عرض کرد به خدایى که تو را به حق فرستاده سوگند یاد مى‏کنم، اگر خداوند ثروتى به من عنایت کند تمام حقوق آن را مى‏پردازم. پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) براى او دعا کرد. چیزى نگذشت که طبق روایتى پسر عموى ثروتمندى داشت از دنیا رفت و ثروت سرشارى به او رسید، و طبق روایت دیگرى گوسفندى خرید و به زودى زاد ولد کرد؛ آن چنان که نگاهدارى آنها در مدینه ممکن نبود. ناچار به آبادی هاى اطراف مدینه روى آورد و آن چنان مشغول و سر گرم زندگى مادى شد که در جماعت و حتى نماز جمعه نیز شرکت نمى‏کرد. پس از مدتى پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) مامور جمع‏آورى زکات را نزد او فرستاد، تا زکات اموال او را بگیرد، ولى این مرد کم ظرفیت و تازه به نوا رسیده و بخیل، از پرداخت حق الهى خوددارى کرد؛ نه تنها خوددارى کرد، بلکه به اصل تشریع این حکم نیز اعتراض نمود. هنگامى که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) سخن او را شنید فرمود: «واى بر ثعلبه اى واى بر ثعلبه!».[۲۲] در این هنگام این آیات نازل شد:

«وَ مِنْهُمْ مَنْ عاهَدَ اللَّهَ لَئِنْ آتانا مِنْ فَضْلِهِ لَنَصَّدَّقَنَّ وَ لَنَکُونَنَّ مِنَ الصَّالِحِینَ/ فَلَمَّا آتاهُمْ مِنْ فَضْلِهِ بَخِلُوا بِهِ وَ تَوَلَّوْا وَ هُمْ مُعْرِضُونَ/ فَأَعْقَبَهُمْ نِفاقاً فِی قُلُوبِهِمْ إِلى‏ یَوْمِ یَلْقَوْنَهُ بِما أَخْلَفُوا اللَّهَ ما وَعَدُوهُ وَ بِما کانُوا یَکْذِبُونَ؛  از آنها کسانى هستند که با خدا پیمان بسته‏اند که اگر خداوند ما را از فضل خود روزى کند قطعا صدقه خواهیم داد و از شاکران خواهیم بود. اما هنگامى که از فضل خود به آنها بخشید بخل ورزیدند، و سرپیچى کردند، و روى گردان شدند. این عمل (روح) نفاق را در دلهایشان تا روزى که خدا را ملاقات کنند برقرار ساخت، این بخاطر آن است که از پیمان الهى تخلف جستند و دروغ گفتند.»(توبه/۷۷- ۷۵)

این آیات و دهها آیه دیگر در این باره، نشان می دهد که از یک سو رفاه زدگی و راحت طلبی، زمینه گرایش مردم جامعه به سمت نفاق ورزی را بیشتر فراهم می کند و از سوی دیگر علت بسیاری از نفاق ورزی های برخی کارگزاران حکومت اسلامی، راحت طلبی و رفاه زدگی آنان است.

[۱]. نهج البلاغه؛ نامه ۴۵

[۲]. نهج البلاغه؛ نامه۳

[۳]. امام خمینی، روح الله؛ صحیفه امام؛ ج‏۱۹، ص۳۱۷

[۴]. پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله العظمی خامنه ای: Khamenei.ir www.؛ ۱۵/۱۲/۷۷

[۵]. امام خمینی، روح الله؛ صحیفه امام؛ ج۱۷، ص۳۷۷

[۶]. همان؛ ص۳۱۷

[۷]. همان؛ خطبه ۲۰۹

[۸]. نهج البلاغه؛ خ۱۰۹

[۹]. پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله العظمی خامنه ای: Khamenei.ir www.؛۲۳/۵/۷۰

[۱۰]. امام خمینی، روح الله؛ صحیفه امام؛ ج‏۱۷، ص۳۷۴

[۱۱]. نهج البلاغه؛ نامه ۴۵

[۱۲]. امام خمینی، روح الله؛ صحیفه امام؛ ج‏۱۹، ص۱۱

[۱۳] . پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله العظمی خامنه ای: Khamenei.ir www.؛ ۸/۶/۸۴

[۱۴]. شبیه به این تعبیر در آیه ۸۸ سوره اعراف نیز تکرار شده است.

[۱۵]. همان؛ ج۱۷، ص۲۱۸

[۱۶]. همان؛ ج۱۹، ص۳

[۱۷] . علامه طباطبایی، سید محمد حسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ ج۱۹، ص۱۲۴

[۱۸] . همان؛ ج۱۶، ص۳۸۳

[۱۹]. واژه «ملاء» در لغت به معنى اشیاء یا اشخاصى است که چشم را پر مى‏کند و شگفتى بیننده را برمى‏انگیزد؛ به همین جهت به جمعیت زیادى که داراى رأى و عقیده واحدى باشند «ملاء» گفته مى‏شود؛ و نیز به اشراف و بزرگان هر قوم و ملتى «ملاء» مى‏گویند؛ زیرا هرکدام از این دو گروه به خاطر کمیت یا کیفیت خاص خود، چشم بیننده را پر مى‏کنند. (آیت الله مکارم شیرازی، ناصر؛ تفسیر نمونه؛ ج۲، ص۲۳۵)

[۲۰]. (اعراف/۶۰)؛ (مؤمنون/۲۴)، (اعراف/۶۶،۷۶- ۷۵، ۸۸، ۱۰۹، ۱۲۷)؛ (قصص/۲۰، ۳۸)؛ (ص/۶)

[۲۱]. پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله العظمی خامنه ای: Khamenei.ir www.؛ ۲۳/۵/۷۰

[۲۲]. آیت الله مکارم شیرازی، ناصر؛ تفسیر نمونه؛ ج‏۸، ص ۴۸

معادل واژه «نفوذ» در قرآن دو واژه است که هر کدام یک بار در قرآن ذکر شده: یکی واژه «بطانه» است و دیگری واژه «ولیجه».

در سوره آل‌عمران آیه ۱۱۸ خطاب به مؤمنین می‌فرماید: یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ تَتَّخِذُواْ بِطَانَهً مِّن دُونِکُمْ لاَ یأْلُونَکُمْ خَبَالاً وَدُّواْ مَا عَنِتُّمْ قَدْ بَدَتِ الْبَغْضَاءُ مِنْ أَفْوَاهِهِمْ وَمَا تُخْفِی صُدُورُهُمْ أَکْبَرُ قَدْ بَینَّا لَکُمُ الآیاتِ إِن کُنتُمْ تَعْقِلُون َ؛ شما رازداران و افراد محرمی از غیر خدا و پیغمبر و مانند این‌ها اتخاذ نکنید. این دوستانی که محرمانه با آن‌ها ارتباط پیدا می‌کنید و سَر و سِرّی با هم دارید و احیانا در کارها با آن‌ها مشورت می‌کنید و از همدیگر کمک می‌گیرید این‌ها کسانی هستند که لاَ یأْلُونَکُمْ خَبَالاً؛ هر اذیتی بتوانند درباره شما اعمال می‌کنند و از هیچ چیز کوتاهی نمی‌کنند؛ وَدُّواْ مَا عَنِتُّمْ دوست دارند شما به رنج و زحمت بیفتید، همیشه گرفتار باشید، از گرفتاری شما خوششان می‌آید.

قَدْ بَدَتِ الْبَغْضَاءُ مِنْ أَفْوَاهِهِمْ؛ حتی در میان حرف‌هایشان هم آثاری از دشمنی خواهید دید؛ یعنی حتی نمی‌توانند دشمنی‌شان را در مقام صحبت‌کردن هم مخفی کنند؛ اما وَمَا تُخْفِی صُدُورُهُمْ أَکْبَرُ؛ دشمنی‌شان به همان حدی نیست که در کلام‌شان ظاهر می‌شود؛ آن‌چه در دل دارند خیلی بیش‌تر است. بعد می‌فرماید: قَدْ بَینَّا لَکُمُ الآیاتِ؛ ما این حقایق را برای شما بیان کردیم إِن کُنتُمْ تَعْقِلُون؛ اگر شما اهل عقل هستید. یعنی آن‌قدر این‌ها واضح است که اگر کسی اهل عقل باشد، خودش می‌فهمد، اما در عین حال برای شما توضیح دادیم. دشمنی این‌ها با شما در حرف زدن‌شان هم پیداست؛ ولی آثار دشمنی آن‌ها در عمل‌‌شان خیلی بیش‌تر است. به قول خودمان آن‌ها می‌خواهند سایه شما را با تیر بزنند؛ آن وقت چه طور شما غافلید از این‌ها و با این‌ها ارتباط برقرار می‌کنید؟ لاَ تَتَّخِذُواْ بِطَانَهً.

این کلمه «بطانه» جهت پذیرش را می‌گوید، یعنی از این جهت که شما این‌ها را اهل راز خودتان قرار دادید، از این جهت می‌شوند «بطانه»، اما از آن جهتی که آ‌ن‌ها تلاش می‌کنند بین شما وارد شوند، می‌شوند «نفوذی». این‌ها بطانه هستند یعنی در باطن و پنهان‌ با آن‌ها سر و کار دارید؛ و در ظاهر معلوم نیست. آن‌ها می‌گویند ما با شماییم. آیه بعد هم می‌فرماید: وقتی در جمع شما قرار می‌گیرند می‌گویند ما هم ایمان داریم. می‌گویند ما اهل وحدتیم و همه یک هدف داریم؛ ولی این‌ها همه‌شان راست نمی‌گویند. آن وقتی معلوم می‌شود راست می‌گویند که با دیگران سر و سرّ نداشته باشند.

کلمه «ولیجه» که در آیه ۱۶ سوره توبه هست، با این معنای «نفوذی» در اصطلاح خودمان بیش‌تر مناسبت دارد. می‌فرماید: أَمْ حَسِبْتُمْ أَن تُتْرَکُواْ وَلَمَّا یعْلَمِ اللهُ الَّذِینَ جَاهَدُواْ مِنکُمْ وَلَمْ یتَّخِذُواْ مِن دُونِ اللهِ وَلاَ رَسُولِهِ وَلاَ الْمُؤْمِنِینَ وَلِیجَهً . در مقام توبیخ، می‌گوید: چرا این طور فکر می‌کنید؛ مگر پنداشتید که خدا دست از سر شما می‌کشد و شما را رها می‌کند؟! وَلَمَّا یعْلَمِ اللهُ الَّذِینَ جَاهَدُواْ مِنکُمْ وَلَمْ یتَّخِذُواْ مِن دُونِ اللهِ وَلاَ رَسُولِهِ وَلاَ الْمُؤْمِنِینَ وَلِیجَهً؛ در حالی که معلوم نشده چه کسانی اهل جهادند و ولیجه اتخاذ نمی‌کنند؛ یعنی به دوستانی مخفی که سعی می‌کنند خودشان را وارد کنند و نفوذ کنند، اجازه ورود و نفوذ نمی‌دهند. «ولوج» یعنی ورود. تا خدا این کار را انجام ندهد و شرایطی پیش نیاورد که معلوم بشود چه کسانی پایدار و مقاوم هستند و زیر بار نفوذی‌ها نمی‌روند و آن‌ها را در داخل خودشان راه نمی‌دهند، خدا دست از سر جامعه شما نمی‌کشد.

آن قدر شرایط پیش می‌آورد تا معلوم شود که چه کسانی واقعا در راه خدا جهاد می‌کنند و با نفوذی‌ها سر و کاری ندارند و به آن‌ها اجازه نفوذ نمی‌دهند. آن قدر باید زیر و رو بشود تا این‌ها معلوم بشود؛ چون به یک معنا اصلا هدف آفرینش این‌ها هستند و دیگران طفیلی‌اند. باید شرایطی پیش بیاید که این‌ها رشد کنند و معلوم بشود که چه کسانی اهل اخلاصند و انگیزه دیگری ندارند، سر و سرّی با دشمنان خدا برقرار نمی‌کنند و مصالح اسلام را فدای منافع شخصی‌شان نمی‌کنند. در آیه ۱۵۴ سوره آل عمران نیز می‌فرماید: وَلِیُمَحِّصَ مَا فِی قُلُوبِکُمْ؛ تا کاملا خالص به دست بیاید که ته دلتان چیست و دنبال چه می‌گردید. هدفتان از شعارهای خوش‌ظاهر و فریبنده‌ای که می‌دهید چیست؟ آیا برای خدا این کارها را می‌کنید یا برای اغراض شخصی و منافع گروهی، حزبی و جناحی‌تان؟ این‌ها باید معلوم بشود.

باید معلوم شود این‌ها که شعار وحدت می‌دهند چه قدر راست می‌گویند و چه قدر تظاهر و فریبکاری می‌کنند. بعضی هرجا که از قافله عقب می‌مانند داد می‌زنند واوحدتا! هر کس با ما نباشد و ما را نپذیرید اهل نفاق است. این‌ها خودشان اهل نفاق هستند؛ دیگران این‌ها را طرد کرده‌اند و نمی‌پذیرند، اما برای این‌که خودشان را جا بزنند می‌گویند: وحدت. چه وحدتی؟ با چه کسی؟ با ولیجه؟ با بطانه؟ با این‌ها سر و سرّ نداشته باشید؛ فریب‌تان ندهند، بگویند بیایید با هم وحدت کنیم. لاَ تَتَّخِذُواْ بِطَانَهً مِّن دُونِکُمْ. این‌ها می‌گویند ما خیرخواهیم؛ هدف‌مان یکی است. دروغ می‌گویند؛ این‌ها به دنبال منافع شخصی خودشانند، می‌خواهند از موقعیت شما استفاده کنند؛ می‌خواهند کارشان را به دست شما اجرا بکنند؛ حواستان جمع باشد؛ گول نفوذی‌ها را نخورید.

نکته دیگر این‌که «ولیجه» و «بطانه» مانند اکثر مقولات اجتماعی مفاهیم ذومراتب و تشکیکی است. بعضی از نفوذی‌ها اصلا می‌خواهند سر به تن شما نباشد؛ نه‌تنها دروغ می‌گویند که می‌خواهند با شما وحدت کنند، اصلا نمی‌خواهند سر به تنتان باشد، می‌خواهند نظامتان را براندازند، با اصل انقلابتان مخالفند، با ارزش‌های دینی‌تان مخالفند؛ می‌گویند این ارزش‌ها گذشت؛ امروز فقط ارزش‌ها همان ارزش‌های غربی است. ولی همه در این حد نیستند.

برخی دیگر همین اندازه می‌خواهند که از اجتماع برکنار نمانند، موقعیت و سهمی در مجلس و جاهای دیگر داشته باشند و به کلی حذف نشوند. علت نفوذی‌شدن‌شان این است که این‌ها حکم مرده سیاسی نداشته باشند. بعضی دیگر نفوذی بودن‌شان برای این است که یک سلسله سلیقه‌های شخصی‌شان را می‌خواهند اعمال کنند؛ نظرشان با نظر شما فرق می‌کند؛ در اهداف کلی ممکن است با شما موافق باشند، اما در کیفیت اجرای آن‌ها، در ابزارها و شگردها با شما مخالفند؛ ته دلشان هم این است که شما نمی‌فهمید و ساده هستید. می‌گویند این‌ها که دنبال حلال و حرام و عفاف و حجابند ساده‌اند؛ امروز این حرف‌ها را باید کنار بگذاریم.

بعضی از شخصیت‌هایی که در همین کشور در دوره‌های گذشته مقام وزرات داشتند صریح می‌گفتند: ما می‌خواهیم ایران مثل لبنان باشد؛ که اگر خانمی می‌خواهد بی‌حجاب باشد، و خانمی می‌خواهد صورتش هم پوشیده باشد و نقاب بزند هر دو آزاد باشند؛ این‌که حتما باید حجاب داشته باشند، خلاف آزادی و خلاف حقوق بشر و خلاف حقوق شهروندی است. حقوق شهروندی اقتضا می‌کند که هر کسی هر طوری دلش می‌خواهد رفتار کند و ما هم که مسؤول هستیم باید این حقوق را تأمین کنیم؛ ما در این کشور یهودی، مسیحی، زرتشتی و بی‌دین و فاسق هم داریم، متدین و عادل و عالم و مجتهد هم داریم، و باید خواسته همه را اعمال کنیم؛ در خیابان دختر و پسر هر طور می‌خواهند با هم رفتار کنند، حقّشان است و آزادند؛ این‌ها حقوق شهروندی است؛ کشورهای پیشرفته همه همین‌طورند و ما هم دلمان می‌خواهد کشوری پیشرفته باشیم؛ ما نمی‌توانیم بگوییم فقط همین چیزهایی که مجتهدها می‌گویند باید عمل بشود؛ آزادی حاکم بر همه ارزش‌هاست.

به یکی از وزرای سابق گفته بودند که آقا این اسم وزارت، وزارت ارشاد اسلامی است و شما برای این اسلامیتش چه کار کردید؟ برای حقوق مردم، برای فرهنگ مردم، چه کار کردید؟ گفته بود: اولا اسم «اسلامی» پسوندی است که رسم بوده بعد از انقلاب به کلمات اضافه شده و تشریفاتی است. وزارت ارشاد هم ربطی به اسلام ندارد؛ کار ما همان کار وزرات فرهنگ و هنر زمان شاه است؛ چه خدمتی بالاتر از دادن آزادی به مردم است؛ ما داریم سعی می‌کنیم هر کسی هر طور دلش می‌خواهد رفتار کند. این مطلب را حضرت آیت‌الله تسخیری نقل کردند؛ آن وزیر هم الآن در لندن است.

پس این هم یک طور فکر است؛ می‌گویند این آخوندهای تندرو و خشونت‌طلب و افراطی نمی‌گذارند کشور پیشرفت کند؛ باید ما نفوذ کنیم و قدرت‌ها را در دست بگیریم تا این‌ها را بتوانیم سر جایشان بنشانیم تا از زیاده‌خواهی‌هایشان و فضولی‌هایی که در کارهای مسؤولان می‌کنند دست بردارند؛ عملا هم گاهی احترامی به آن‌ها می‌کنیم. این معنایش این نیست که این‌ها دشمن کشور و عامل مزدور اجنبی هستند؛ نه! دلشان هم می‌خواهد واقعا برای کشور خدمت کنند؛ اما کشور ایده‌آل برایشان همان است که هر کسی هر طوری دلش می‌خواهد رفتار کند. این هم یک طور ولیجه است؛ وارد می‌شوند؛ قدرتی را در دست می‌گیرند؛ در یک جایی تظاهر می‌کنند به رفتاری، برای این‌که مقاصد خودشان را عمل کنند، ولی واقعا قصدشان هم خدمت است، البته چیزی که خودشان خدمت می‌دانند.

پس اگر گفتیم «ولیجه»، نگویید حتما مصداق این ولیجه بت‌پرست‌ها یا مسیحی‌ها بودند. نه؛ ولیجه یعنی نفوذی. اما انگیزه‌های نفوذ مختلف است. گاهی انگیزه برانداختن نظام است؛ گاهی رفاه و اصلاح و به اصطلاح اصلاح‌طلبی است؛ گاهی مقاصد خاص و سلیقه‌های خاص در موارد خاصی است؛ ولی به هر حال، چیزهایی است که خدا آن‌ها را نمی‌پسندد. شما مراقب باشید فریب چنین کسانی که این انگیزه‌ها را دارند و می‌خواهند در کشور شما و در نظام شما نفوذ کنند تا آن مقاصد خودشان را عملی کنند نخورید و به این‌ها مجال ندهید. لاَ تَتَّخِذُواْ بِطَانَهً مِّن دُونِکُمْ

پروردگارا! به حق محمد و آل محمد، به همه ما بصیرت کامل و توفیق انجام وظیفه مرحمت بفرما؛ روح امام راحل و شهدا و حق‌داران ما را با انبیا و اولیا محشور بفرما؛ سایه مقام معظم رهبری را مستدام بدار؛ خدمتگزاران به این نظام را برای خدمت به اسلام و مسلمین موفق بدار؛ عاقبت امر همه‌مان را ختم به خیر بفرما؛ و صلّ علی محمّد و آله الطاهرین.

منبع: فصلنامه فرهنگ پویا

مقدمه

مقدمتاً باید گفت اساساً دین اسلام، دین عمل است نه حرف زدن و اندیشیدن صرف؛ و ملاک ارزش در اسلام نیز دو چیز است: نیت خالص و عمل صالح. به همین دلیل است که ایمان (حسن فاعلی) و عمل صالح (حسن فعلی)، بارها و بارها در قرآن کریم در کنار هم آمده و به آن توصیه شده است. مفهوم «تقوا» نیز که مکرراً در قرآن کریم و روایات به رعایت آن توصیه شده است، چیزی جز «عمل به دانسته ها» نیست. «عمل» آن قدر در اسلام مهم است که در بیان هدف آفرینش نیز از آن سخن به میان آمده است:

«الَّذِی خَلَقَ الْمَوْتَ وَالْحَیَاهَ لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا؛ آن کس که مرگ و حیات را آفرید تا شما را بیازماید که کدام یک از شمابهتر عمل مى کنید.» (ملک/۲)

و نکته مهم این است که در این آیه شریفه، نفرموده است «احسن علما» یا «اکثر علما» و یا «اکثر عملاً»؛ بلکه تنها و تنها ملاک ارزشمندی، «عمل باکیفیت» است.

و یا در آیه دیگری پس از بشارت متقین به بهشت می فرماید:

«فَنِعْمَ أَجْرُ الْعَامِلِینَ؛ چه نیکوست پاداش عمل کنندگان.» (زمر/۷۴)

در آیه معروف دیگری نیز خداوند مؤمنین را ابتدا دعوت به «قیام»(عمل) می کند و سپس از آنها «تفکر» را طلب می نماید:

«قُلْ إِنَّمَا أَعِظُکُم بِوَاحِدَهٍ أَن تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنَى و َفُرَادَى ثُمَّ تَتَفَکَّرُوا؛ بگو: «شما را تنها به یک چیز اندرز مى دهم، دو نفر دو نفر یا بتنهائى براى خدا قیام کنید، سپس بیندیشید.» (سبأ/۴۶)

یعنی نباید برای فرار از «عمل» به «تفکر» و صرف «حرف زدن» روی آورد. پس از تدبیر فکری اولیه باید قیام کرد، آنگاه در طول کار نیز نیروی اندیشه بکار گرفته خواهد شد و اشکالات کار برطرف خواهد شد.

آیات متعدد قرآن در دعوت به استقامت در راه خدا نیز نمونه های دیگری از توصیه خداوند به «عمل» است. مفاهیمی مانند جهاد، قیام، تقوا، استقامت، عبادت، اطاعت و…، همگی ما را به نتیجه می رساند که – در کنار دعوت به اندیشیدن و علم آموزی- بخش معظمی از دستورات اخلاقی و سیاسی اسلام، ناظر به «عمل» است.

امیرالمؤمنین(ع) با تشبیهی زیبا در این باره می فرمایند:

«وَ قَدْ أَرْعَدُوا وَ أَبْرَقُوا وَ مَعَ هَذَیْنِ الْأَمْرَیْنِ الْفَشَلُ وَ لَسْنَا نُرْعِدُ حَتَّى نُوقِعَ وَ لَا نُسِیلُ حَتَّى نُمْطِر؛ (اصحاب جمل) رعد و برق ها به راه انداختند، اما کارشان به سستی و شکست گرائید. ولی ما تا بر دشمن نتازیم هیاهو به راه نمی اندازیم و تا باران نباریم سیل جاری نمی کنیم.» (نهج البلاغه؛ خطبه۹)

دوصد گفته چون نیم کردار نیست!

نگارنده بر این باور است که یکی از مهمترین کارکرد های کلید واژه «اقدام و عمل» در ادبیات قرآن کریم، علاوه بر کارکرد های تربیتی فراوان دیگر، ارائه ملاک و شاخص برای شناخت جریان غیر انقلابی درون حکومت اسلامی است که ویژگی اصلی آن حرف زدن و عمل نکردن است؛ برخلاف جریان مؤمن انقلابی که اهل عمل و استقامت است.

رهبر انقلاب با شعار امسال، به دنبال ارائه شاخص به مردم است تا به ماهیت جریانی پی ببرند که در مقام حرف خود را تابع ایشان می داند، با تجلیل از ایشان یاد می کند، دم از اقتصاد مقاومتی می زند، دم از مبارزه با فساد می زنند و …، ولی در عمل کاملاً غیر انقلابی و برخلاف منویات ایشان رفتار می کند.

چندی پیش نیز زمانیکه برخی مسئولین همواره از لزوم مبارزه با فساد اقتصادی سخن می گفتند، رهبر انقلاب در موضع گیری شدیدی فرمودند:

«همان‌طور که عرض کردیم مشکلاتی که وجود دارد اوّلاً با گفتن و حرف زدن حل نمی شود؛ اقدام و ابتکار و عمل لازم است…. متولّیان مبارزه‌ی با فساد هم در این زمینه نقش دارند. حالا اسم فساد زیاد آورده می شود. حرف زدن راجع به فساد که فایده‌ای ندارد؛ با «دزد دزد» گفتن، دزد از دزدی دست برنمی دارد؛ باید رفت، وارد شد. مسئولان کشور، روزنامه که نیستند که راجع به فساد حرف می زنند. بله، روزنامه راجع به فساد ممکن است حرف بزند، من و شما که مسئول هستیم باید اقدام کنیم؛ حرف دیگر چیست؟ وارد بشوید؛ [ اگر] بلدیم اقدام کنیم، جلوی فساد را به‌معنای واقعی کلمه بگیریم.» (۹/۲/۹۴)

ایشان در سخنرانی امسال در حرم رضوی نیز مجدداً راجع به مبارزه با فساد فرمودند:

«البتّه در مقام بیان و در روزنامه‌ها و جنجال و بخصوص با جهت‌گیری‌های سیاسی، حرف های قشنگ خوبی زده میشود امّا اینها فایده‌ای ندارد. حالا یک مجرم اقتصادی را مثلاً فرض کنیم دستگیر کردند، روزنامه‌ها درباره‌اش بنویسند و عکس و تفصیلات و کارهایی مانند اینها را با اهداف جناحی و سیاسی بکنند، اینها فایده‌ای ندارد؛ دو صد گفته چون نیم کردار نیست. باید جلوی آن فسادی را که امروز ممکن است پیش بیاید بگیرند و مانع فساد بشوند. قاچاق همین جور است؛ مانع قاچاق [بشوند]. باید با قاچاق، به‌معنای واقعی کلمه مبارزه کنند.» (۱/۱/۹۵)

«اقدام و عمل»، شاخصی برای شناخت منافقین

اینگونه رفتار کردن (حرف زدن و عمل نکردن) همان چیزی است که در ادبیات سیاسی قرآن از آن به «نفاق» و «رفتار منافقانه» تعبیر می شود و از جریان سیاسی خطرناکی خبر می دهد که بخش زیادی از انرژی و وقت پیامبراکرم(ص) و امیرالمؤمنین(ع) صرف مدیریت آن و به حداقل رساندن آسیب های آن شد.

از آیات متعدد قرآن کریم اینگونه استنباط می شود که اصلی ترین ویژگی جریان نفاق، حرف زدن و عمل نکردن است؛ و یکی از مهمترین عرصه های عمل نیز «جهاد در راه خدا» است. حال مصداق این جهاد و متعلَّق آن در هر زمانی متفاوت است. در یک زمان، وظیفه ای که خداوند و ولیّ خدا تعیین می نماید، جهاد نظامی است و در زمانی دیگر جهاد اقتصادی؛

این مسئله (عمل به دستورات خدا و ولیّ خدا) آن قدر مهم است که در برخی آیات خداوند صراحتاً غضب خود را از این مسئله ابراز می دارد:

«یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ ما لا تَفْعَلُونَ * کَبُرَ مَقْتاً عِنْدَ اللَّهِ أَنْ تَقُولُوا ما لا تَفْعَلُونَ؛ هان اى کسانى که ایمان آورده‏اید چرا چیزهایى که خود عمل نمى‏کنید به مردم مى‏گویید. خشم بزرگى نزد خدا منتظر شما است اگر بگویید آنچه را که عمل نمى‏کنید.» (صف/۳-۲)

خداوند در آیات دیگری به مذمت مریض دلانی می پردازد که در مقام حرف می گویند چرا سوره ای نازل نمی شود که در آن فرمان جهاد باشد، ولی در مقام عمل و به هنگام جنگ، از شدت ترس گویی در حال مرگ اند:

«وَیَقُولُ الَّذِینَ آمَنُوا لَوْلَا نُزِّلَتْ سُورَهٌ فَإِذَا أُنزِلَتْ سُورَهٌ مُّحْکَمَهٌ وَذُکِرَ فِیهَا الْقِتَالُ رَأَیْتَ الَّذِینَ فِی قُلُوبِهِم مَّرَضٌ یَنظُرُونَ إِلَیْکَ نَظَرَ الْمَغْشِیِّ عَلَیْهِ مِنَ الْمَوْتِ فَأَوْلَى لَهُمْ؛ کسانى که ایمان آورده اند مى گویند: «چرا سوره اى نازل نمى شود (که در آن فرمان جهاد باشد)؟!» امّا هنگامى که سوره اى محکم (و روشنى) نازل مى گردد و در آن سخنى از جنگ است، بیماردلان را مى بینى که همچون کسى که در آستانه مرگ قرار گرفته به تو نگاه مى کنند؛ پس چه بهتر که آنها بمیرند!» (محمد/۲۰)

نکته جالب این است که مصداق خارجی «الَّذِینَ آمَنُوا» و «الَّذِینَ فِی قُلُوبِهِم مَّرَضٌ» در این آیه شریفه، یک گروهند نه دو گروه جدا از هم. به عبارت دیگر تا زمانیکه صرفاً حرف می زدند، خداوند آنان را «الَّذِینَ آمَنُوا» خطاب کرد و زمانیکه نوبت به عمل شد و از عمل فرار کردند، آنان را «الَّذِینَ فِی قُلُوبِهِم مَّرَضٌ» نامید. یعنی همان مؤمنینی که می گفتند چرا فرمان جهاد در قالب سوره ای با عبارات محکم نازل نمی شود، پس از نزول فرمان جهاد و عمل نکردن به آن، تبدیل شدند به مریض دلان.

اینگونه است که در آیه بعد آنان را در ابتدا به اطاعت و سپس به زدن حرف سنجیده ای که می دانند به آن عمل خواهند کرد، دعوت می کند:

«طَاعَهٌ وَقَوْلٌ مَّعْرُوفٌ فَإِذَا عَزَمَ الْأَمْرُ فَلَوْ صَدَقُوا اللَّهَ لَکَانَ خَیْرًا لَّهُمْ؛ (ولى بدانند) اطاعت (فرمان خدا) و سخن سنجیده براى آنان شایسته تر است؛ و اگر هنگامى که فرمان جهاد قطعى مى شود به خدا راست گویند (و از در صدق و صفا درآیند) براى آنها بهتر مى باشد.» (محمد/۲۱)

لازم است در همین مجال به این نکته اشاره شود که رهبر انقلاب در سخنان روز اول فروردین در حرم رضوی بطور مشخص، صریح و محکم ۱۰ اقدام عملی برای تحقق اقتصاد مقاومتی که در واقع مصداقی از همان جهاد در راه خداست را از مسئولان مطالبه نمودند. اقداماتی که به فرموده ایشان در پایان سال باید آثارش برای مردم نمایان شود. همانگونه که در این آیه شریفه برخی مؤمنین نزول سوره ای با آیات محکم و شفاف برای اقدام در عرصه جهاد نظامی را درخواست کرده بودند و خداوند هم آن را نازل فرمود، رهبر انقلاب نیز ۱۰ خواسته صریح و شفاف برای اقدام در عرصه جهاد اقتصادی و تحقق اقتصاد مقاومتی بیان فرمودند و از مسئولین انتظار «اقدام و عمل» دارند نه «حرف زدن». حال باید دید مسئولان محترم با عمل به این ۱۰ خواسته صریح و شفاف، در زمره مؤمنین واقعی قرار می گیرند یا مصداق «مریض دلان» ی می شوند که پس از نزول فرمان جهاد دچار ترس شدند و از دستور خداوند سرباز زدند؟

خداوند در آیات دیگری نیز که در شأن منافقین نازل شده است، سخن منافقین را بیان می نماید که در پاسخ به فرامین ولیّ می گویند: «شنیدیم و اطاعت خواهیم کرد»، اما به هنگام عمل از دستورات ولیّ سرپیچی می کنند:

«وَ یَقُولُونَ آمَنَّا بِاللَّهِ وَ بِالرَّسُولِ وَ أَطَعْنا ثُمَّ یَتَوَلَّى فَرِیقٌ مِنْهُمْ مِنْ بَعْدِ ذلِکَ وَ ما أُولئِکَ بِالْمُؤْمِنِینَ*وَ إِذا دُعُوا إِلَى اللَّهِ وَ رَسُولِهِ لِیَحْکُمَ بَیْنَهُمْ إِذا فَرِیقٌ مِنْهُمْ مُعْرِضُونَ * وَ إِنْ یَکُنْ لَهُمُ الْحَقُّ یَأْتُوا إِلَیْهِ مُذْعِنِینَ؛ گویند خدا و پیغمبر او را باور داریم و اطاعت مى‏کنیم آن گاه با وجود این گروهى از ایشان روى مى‏گردانند، و آنان مؤمن نیستند. و چون به سوى خدا و پیغمبرش خوانده شوند که میانشان داورى کند آن وقت گروهى از ایشان اعراض‏کنندگانند. و اگر حق به طرف ایشان باشد اطاعت‏کنان سوى وى آیند.» (نور/۴۹-۴۷)

در ادامه همین آیات نیز به مصداق دیگری از حرف زدن و عمل نکردن منافقین اشاره فرموده است و آن زمانی است که با شدت هرچه تمام تر قسم یاد می کنند که اگر فرمان جهاد داده شود، حتماً اطاعت خواهیم کرد:

«وَ أَقْسَمُوا بِاللَّهِ جَهْدَ أَیْمانِهِمْ لَئِنْ أَمَرْتَهُمْ لَیَخْرُجُنَّ؛ به خدا سوگند مى‏خورند، قسمهایى مؤکد که اگر فرمانشان دهى به سوى جهاد بیرون مى‏شوند.» (نور/۵۳)

و خداوند هم که می داند آنان اهل عمل نیستند به آنان اینگونه پاسخ می دهد:

«قُلْ لا تُقْسِمُوا طاعَهٌ مَعْرُوفَهٌ إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ بِما تَعْمَلُونَ * قُلْ أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّما عَلَیْهِ ما حُمِّلَ وَ عَلَیْکُمْ ما حُمِّلْتُمْ وَ إِنْ تُطِیعُوهُ تَهْتَدُوا وَ ما عَلَى الرَّسُولِ إِلاَّ الْبَلاغُ الْمُبِینُ؛ بگو هیچ حاجت به سوگند نیست اطاعت شایسته بهتر از سوگند خوردن است که خدا از اعمالى که مى‏کنید آگاه است؛ بگو خدا را اطاعت کنید و پیغمبرش را، زیرا اگر از اطاعت آن دو سر برتابید فقط تکلیف خود را انجام نداده‏اید، و به او ضررى نرسانده‏اید چون او مکلف به تکلیف خویش و شما مکلف به تکلیف خویشید، اگر او را اطاعت کنید هدایت یابید و بر عهده پیغمبر وظیفه‏اى جز بلاغ آشکار نیست.» (نور/۵۴-۵۳)

از آیات دیگری که حرف زدن و عمل نکردن جریان نفاق را بیان می دارد مربوط به داستان منافقی است که به پیامبر(ص) قول داده بود که اگر ایشان برای او دعا کند که ثروتمند شود، به دیگران کمک خواهد کرد و حقوق شرعی مالیش را نیز ادا خواهد کرد؛ اما هنگامی که ثروتمند شد و پیامبر(ص) از او درخواست زکات مالش را کرد، به حرفش عمل نکرد و به تکذیب دانسته هایش پرداخت:

«وَ مِنْهُمْ مَنْ عاهَدَ اللَّهَ لَئِنْ آتانا مِنْ فَضْلِهِ لَنَصَّدَّقَنَّ وَ لَنَکُونَنَّ مِنَ الصَّالِحِینَ * فَلَمَّا آتاهُمْ مِنْ فَضْلِهِ بَخِلُوا بِهِ وَ تَوَلَّوْا وَ هُمْ مُعْرِضُونَ * فَأَعْقَبَهُمْ نِفاقاً فِی قُلُوبِهِمْ إِلى‏ یَوْمِ یَلْقَوْنَهُ بِما أَخْلَفُوا اللَّهَ ما وَعَدُوهُ وَ بِما کانُوا یَکْذِبُونَ؛ و از آنان کسانى‏اند که با خدا عهد کرده‏اند که اگر از کَرَم خویش به ما عطا کند، قطعاً صدقه خواهیم داد و از شایستگان خواهیم شد. پس چون از فضل خویش به آنان بخشید، بدان بُخل ورزیدند، و به حال اعراض روى برتافتند. در نتیجه، به سزاى آنکه با خدا خلف وعده کردند و از آن روى که دروغ مى‏گفتند، در دلهایشان- تا روزى که او را دیدار مى‏کنند- پیامدهاى نفاق را باقى گذارد.» (توبه/۷۷-۷۵)

گاه منافق آنقدر ناجوانمردانه عمل می کند که حتی بر سر حرفی که به دوستانش می زند هم نمی ایستد:

«أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِینَ نافَقُوا یَقُولُونَ لِإِخْوانِهِمُ الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ لَئِنْ أُخْرِجْتُمْ لَنَخْرُجَنَّ مَعَکُمْ وَ لا نُطِیعُ فِیکُمْ أَحَداً أَبَداً وَ إِنْ قُوتِلْتُمْ لَنَنْصُرَنَّکُمْ وَ اللَّهُ یَشْهَدُ إِنَّهُمْ لَکاذِبُونَ * لَئِنْ أُخْرِجُوا لا یَخْرُجُونَ مَعَهُمْ وَ لَئِنْ قُوتِلُوا لا یَنْصُرُونَهُمْ وَ لَئِنْ نَصَرُوهُمْ لَیُوَلُّنَّ الْأَدْبارَ ثُمَّ لا یُنْصَرُونَ؛ مگر کسانى را که به نفاق برخاستند ندیدى که به برادران اهل کتاب خود- که از در کفر درآمده بودند- مى‏گفتند: «اگر اخراج شدید، حتماً با شما بیرون خواهیم آمد، و بر علیه شما هرگز از کسى فرمان نخواهیم برد؛ و اگر با شما جنگیدند، حتماً شما را یارى خواهیم کرد.» و خدا گواهى مى‏دهد که قطعاً آنان دروغگویانند. اگر [یهود] اخراج شوند، آنها با ایشان بیرون نخواهند رفت، و اگر علیه آنان جنگى درگیرد [منافقان،] آنها را یارى نخواهند کرد، و اگر یاریشان کنند حتماً [در جنگ‏] پشت خواهند کرد و [دیگر] یارى نیابند.» (حشر/۱۲-۱۱)

در آیات دیگری، خداوند پس از عتاب به منافقینی که ادعای «ایمان» می کردند ولی در «عمل» به لوازم ایمان پایبند نبودند، اطاعت عملی از خدا و رسولش را می خواهد و مؤمنین حقیقی را کسانی می داند که در عمل پایبند به لوازم ایمانشان باشند:

«قالَتِ الْأَعْرابُ آمَنَّا قُلْ لَمْ تُؤْمِنُوا وَ لکِنْ قُولُوا أَسْلَمْنا وَ لَمَّا یَدْخُلِ الْإِیمانُ فِی قُلُوبِکُم‏ وَ إِنْ تُطِیعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ لا یَلِتْکُمْ مِنْ أَعْمالِکُمْ شَیْئاً إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ * إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ ثُمَّ لَمْ یَرْتابُوا وَ جاهَدُوا بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ أُولئِکَ هُمُ الصَّادِقُونَ؛ [برخى از] بادیه‏نشینان گفتند: «ایمان آوردیم.» بگو: «ایمان نیاورده‏اید، لیکن بگویید: اسلام آوردیم.» و هنوز در دلهاى شما ایمان داخل نشده است. و اگر خدا و پیامبرِ او را فرمان برید از [ارزشِ‏] کرده‏هایتان چیزى کم نمى‏کند. خدا آمرزنده مهربان است. مؤمنان حقیقی کسانى‏اند که به خدا و پیامبر او گرویده و [دیگر] شک نیاورده و با مال و جانشان در راه خدا جهاد کرده‏اند؛ اینانند که راستکردارند.» (حجرات/۱۵-۱۴)

آیات متعدد دیگری در قرآن کریم مربوط به ادعای منافقین و وعده آنان برای شرکت در «جهاد» است که در عمل خلاف آن را انجام می دادند و در جهاد شرکت نمی کردند. (توبه/۴۱ و ۴۲؛ توبه/۸۸؛ احزاب/۱۶-۹؛ فتح/۱۱) شاید به همین دلیل است که در بسیاری از آیات قرآن کریم، یکی از شاخصه های اصلی مؤمنین حقیقی اطاعت از دستور رسول خدا(ص) برای شرکت در «جهاد» دانسته شده است. علاوه بر «جهاد»، «هجرت» نیز در بسیاری از آیات، به عنوان شاخصه ایمان حقیقی به شمار رفته است. (بقره/۲۱۸؛ آل عمران/۱۴۲، ۱۹۵؛ مائده/۳۵؛ انفال/۷۲، ۷۴ و ۷۵؛ توبه/۱۶،۲۰،۴۱،۸۶،۸۸؛ نحل/۱۱۰،۴۱؛ حج/۷۸، ۵۸؛ حجرات/۱۵)

عمل به دستورات ولیّ، همراه با کسالت و کراهت

زمانیکه منافقین در برخی مواقع برای پوشاندن نفاق خود مجبور به عمل به دستورات ولیّ هستند نیز، آن را با کسالت و کراهت انجام می دهند. برخی آیات قرآن نیز به این مسئله اشاره دارند. خداوند در دو آیه شریفه به اقامه نماز توسط منافقین اشاره دارد که آن را همراه با کسالت و بی حوصلگی انجام می دهند:

«ِانَّ الْمُنافِقِینَ یُخادِعُونَ اللَّهَ وَ هُوَ خادِعُهُمْ وَ إِذا قامُوا إِلَى الصَّلاهِ قامُوا کُسالى‏ یُراؤُنَ النَّاسَ وَ لا یَذْکُرُونَ اللَّهَ إِلاَّ قَلِیلاً؛ منافقان، با خدا نیرنگ مى‏کنند، و حال آنکه او با آنان نیرنگ خواهد کرد؛ و چون به نماز ایستند با کسالت برخیزند. با مردم ریا مى‏کنند و خدا را جز اندکى یاد نمى‏کنند.» (نساء/۱۴۲)

و در آیه دیگری علاوه بر اقامه نماز، به انفاق آنان نیز اشاره می فرماید که با کراهت آن را انجام می دهند:

«وَ ما مَنَعَهُمْ أَنْ تُقْبَلَ مِنْهُمْ نَفَقاتُهُمْ إِلاَّ أَنَّهُمْ کَفَرُوا بِاللَّهِ وَ بِرَسُولِهِ وَ لا یَأْتُونَ الصَّلاهَ إِلاَّ وَ هُمْ کُسالى‏ وَ لا یُنْفِقُونَ إِلاَّ وَ هُمْ کارِهُونَ؛ و هیچ چیز مانع پذیرفته شدنِ انفاقهاى آنان نشد جز اینکه به خدا و پیامبرش کفر ورزیدند، و جز با [حال‏] کسالت نماز به جا نمى‏آورند، و جز با کراهت انفاق نمى‏کنند.» (توبه/۵۴)

در آیه دیگری نیز به شرکت برخی از مؤمنین مریض دل در جهاد اشاره کرده و به آنان عتاب می کند که چرا بگونه ای راه می روید که گویی خود را به زمین چسبانده اید:

«یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا ما لَکُمْ إِذا قِیلَ لَکُمُ انْفِرُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ اثَّاقَلْتُمْ إِلَى الْأَرْضِ أَ رَضِیتُمْ بِالْحَیاهِ الدُّنْیا مِنَ الْآخِرَهِ فَما مَتاعُ الْحَیاهِ الدُّنْیا فِی الْآخِرَهِ إِلاَّ قَلِیلٌ؛ اى کسانى که ایمان آورده‏اید، شما را چه شده است که چون به شما گفته مى‏شود: «در راه خدا بسیج شوید» کُندى به خرج مى‏دهید؟ آیا به جاى آخرت به زندگى دنیا دل خوش کرده‏اید؟ متاع زندگى دنیا در برابر آخرت، جز اندکى نیست.» (توبه/۳۸)

به عبارت دیگر، یکی از نشانه های جریان نفاق و مریض دل این است که اگر هم در مواردی مجبور به عمل به دستورات ولیّ شود، بگونه ای عمل می کند که بی حوصلگی و کراهت و بی اعتقادی به انجام آن عمل، در ظاهرش پیداست.

حال باید دید مسئولان محترم در مواجهه با ۱۰ دستور رهبر انقلاب در حوزه اقتصاد مقاومتی که در سخنرانی روز اول سال ۹۵ بیان فرمودند، چگونه برخورد می کنند؟ آیا با وجود ادعای اطاعت از رهبر انقلاب، به آن عمل نمی کنند؟ آیا با کراهت و بی حوصلگی به آن عمل می کنند؟ و یا با نشاط و سرزندگی به سرعت برای تحقق آن اقدام و عمل می نمایند؟ به هرگونه ای عمل شود، مرزبندی ها آشکار و جریان مؤمن انقلابی از منافقین و مریض دلان جدا خواهند شد.